SANTA CLAUS, Indiana - Indiana eyaletinin güneyinde bulunan Holiday World eğlence parkındaki 50 metre yükseklikteki Voyage isimli ahşap h ız treninin zirvesinde, raylar 66 derecelik bir açıyla 47 metre birden iner. Tren kısa süre içinde en yüksek hızına ulaşarak saatte 112 kilometre hızla hareket eder. Bu nefes kesici rakamlar, her yıl milyonlarca insanın neden Holiday World'ü ziyaret ettiğini ve Voyage'ın uzmanlardan neden tam not aldığını anlamamızı sağlayabilir. Çelik r aylar g enelde d aha h ızlı v e daha yüksek (bakımı daha az maliyetli) olduğundan ve tam manevra ve spiral dönüş gibi yürek hoplatan hareketleri daha kolay yapabildiğinden, yeni nesil ahşap hız trenleri hâlâ pek yaygın değil. Ancak Voyage'ı tasarlayan Gravity Group'un İsveç'te geçen yıl hizmete giren bir hız treni ve büyüyen orta sınıfın eğlence parklarına ilgi duymaya başladığı Çin'de çok sayıda projesi bulunuyor. Dünyadaki yaklaşık on iki hız treni tasarımı şirketinden biri olan Cincinnati merkezli Gravity Group'un 38 yaşındaki sahibi Chad Miller, "İlk düşüşün sırrı, o parabolü şekillendirmek ve kusursuz bir şekilde ortaya çıkarmaktır. Böylece özellikle arka koltukta oturanlar, tam da gerektiği kadar hava süresine kavuşur" diyor. "Hava süresi", trene binen kişiyi koltuğundan kaldıran ve trenin hızındaki değişiklikten kaynaklanan negatif kuvvet için kullanılan bir hız treni terimi. Voyage, 1.9 kilometrelik mesafeyi, hızına etki eden dik inişler ve keskin virajlarla kat ediyor ve 24 saniye/hava süresiyle bir rekora imza atmış oluyor. Miller ve üç ortağı kendi programlarını kullanarak rakamlar üzerinde dikkatli bir çalışma yapıyor. Yazılım, trenin rotası üzerinde düzenli aralıklarla ön, orta ve arka vagonlarda oturanların üzerindeki çekim kuvvetini hesaplıyor. Tasarımcılar standart geliştirme kuruluşu ASTM International tarafından belirlenen çekim kuvveti sınırları içinde kalıyor. Ancak amaçları, trene binenleri iyice sallayıp silkelemek. Voyage'ın rayları burkulup dönüyor (bölümlerden birine "spagett i tabağı" deniyor), 90 derece dikleşiyor, destekleyici iskeletin etrafında zikzak yapıyor, tünellere ve kolonlara (hız treni sektöründe "kafa koparan" adı veriliyor) dalıp çıkıyor. Miller, 2 bin metre uzunluğundaki rayla ilgili, "Üzerinde çalışabileceğimiz o kadar çok ray vardı ki, 'Bununla fiyakalı bir şeyler yapmalıyız' dedik" diyor. Ahşap hız trenlerinde kullanılan raylar basınç uygulanmış lamine çamdan üretiliyor ve germe adı verilen ahşap levhaların üzerine yerleştiriliyor. Vagon tekerleklerinin değdiği yerlerde ise incecik çelik teller bulunuyor. Sadelikten yana olanlar, iskeletin de ahşaptan yapılması gerektiğini söylüyor ama Voyage, çelik iskelete sahip çok sayıda hız treninden biri. 2006 yılında inşa edilen ve 9.5 milyon dolara mal olan Voyage, dünyanın en iyi ahşap hız trenleri arasında gösteriliyor. Eğlence parkının yakınlarında yaşayan ve hız trenine şimdiye kadar en az 100 kere bindiğini söyleyen rahibe Michelle Sinkhorn, "Şimdiye kadar bindiklerimin en iyisi" diyor. Yol boyunca ellerini havada tutuyor: 2 dakika 44 saniye. Alabama'da yaşayan emekli Byron Hughes, "Kontrolümü kaybetme hissini seviyorum" diyor. Bu his tesadüfen ortaya çıkmıyor. Ahşap hız trenleri daha yavaş olduğu için, binenlerin üzerinde aşırı miktarda çekim gücü oluşturmadan çelik trenlere kıyasla daha sert dönüşler yapabiliyor. Miller, hava süresini anlamak için yokuş aşağı inen bir hız treni vagonunun, yol üzerinde çizdiği kavisi gözünüzün önüne getirebileceğinizi söylüyor. Vagonun çizdiği eğri, hız trenine binenlerden daha yavaş olursa, trene binenler hava süresini tecrübe ederler. Yani yolcuların havalanmaz, vagon aşağı çekilir. Miller, "Esasında vagon sizi terk etmiş oluyor" diyor. Hız treni tasarımcıları, vagonun ağırlığı ve binenler, yükseklik ve yer çekimi tarafından belirlenen potansiyel enerji yüzünden kısıtlanıyor. Enerjinin en yüksek olduğu yer, ilk yokuşun zirvesi. Tren yokuş aşağı inip bir sonraki yokuşu tırmanırken, sürtünme kuvveti devreye giriyor. Potansiyel enerji miktarı yol boyunca azalıyor ve hiçbir yokuş ilki kadar yüksek olmuyor. Miller tasarımcıların yol boyunca karşılaşılan enerji kayıpları konusunda çok detaycı olmaları gerekmediğini söylüyor. "Ahşap çok düzensiz bir malzeme. Eğer hava soğuksa, bir miktar sürtünme kaybı olur. Ama hava sıcaksa ve yağmur yağmışsa, raylardaki yağ ile birlikte tren deli gibi uçar" diyor. Hava durumunun etkisi ve bakımla ilgili endişeler yüzünden, tren yolculuğunu büyüklük, süre ve yönü de dikkate alan ASTM sınırların altında kalacak şekilde tasarlıyorlar. Ahşap hız trenleri zaman içinde çelik trenlerden daha fazla sertleşebilir. Bazı durumlarda sistemi tamamen yenilemek gerekir. Holiday W orld g eçen y ıl " spagetti kasesi" bölümündeki, binenleri bir hayli hırpalayan rayı çıkarmaya karar verdiğinde, Gravity Group rayı yeniden tasarlayarak ona daha yumuşak bir hat kazandırdı. Rahibe Michelle, Facebook'taki bir fotoğrafta bu bölümün çıkarıldığını görünce, "Kendi kendime, 'Bu da nesi?' dedim. Ama birkaç hafta önce trene bindiğimde, bir bebeğin karnı gibi yumuşak olduğunu gördüm" diyor.
