Samsun''un Bafra ilçesinde M.Ö. 4 bin yıllarına Genç Kalkolitik Çağ'a ait olduğu tespit edilen ve Samsun ve Karadeniz'in yerleşimine ışık tutacak 2 yeni höyük tespit edildi. Karadeniz Bölgesi'nde birçok noktada arkeolojik çalışmalar sürerken, en çok kazı çalışmaları Samsun'da yoğunlaşıyor.
Samsun, Anadolu yarımadasının kuzeyinde Orta Karadeniz Bölgesi'nde Kızılırmak ile Yeşilırmak çevresinde yerleşim birimi olarak tespit edilirken, bu zamana kadar yapılan kazı çalışmalarında ve araştırmalarda şehrin tarihine ışık tutacak en erken veri Mezolitik Dönem'e ait Tekkeköy ilçesindeki kaya sığınaklarında taş aletler olarak kayıt altına alındı. Samsun M.Ö. 1. yüzyıldan sonra Helenistik Dönem'de yerleşimlerin başladığı tarihte yer aldığı resmi olarak bilinirken, yeni çalışmalar bu tarihi daha geri çekiyor. Neolitik Dönem konusunda herhangi bir bilgiye sahip olmayan Samsun, arkeologların yaptığı köy karakterindeki ilk yerleşimlerin ortaya çıktığı Geç Kalkolitik Çağ'dan kalma tarihi eserler yapılan kazılarda ve keşiflerde bulunmaya başlandı.
Bafra ilçesinde daha önce arkeoloji literatüründe geçmeyen, yeni keşfedilen Elifli köyündeki Deliklitepe Höyüğü (tepecik) ve Lengerli köyündeki Kürkürün Tepesi Höyüğü'nde Samsun'un yeni tarihine ışık tutacak eserler bulundu. Deliklitepe Höyüğü'nde Geç Kalkolitik dönemden Geç Antik Çağı'na, Kürkürün Tepesi Höyüğü'nde de Geç Kalkolitik Dönem'den Hellenistik Dönem'e değin uzanan bir süreçte yerleşimin olduğu anlaşıldı. Samsun Müzesi'nin katkılarıyla iki höyükte yapılan ilk araştırmalarda 142 adet amorf halindeki çanak çömlekten elde eldi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Davut Yiğitpaşa, Samsun'da şuana kadar tespit edilen 55 adet höyük bulunduğunu kaydetti.
Bafra'da yeni bulunan 2 höyükte yapılan çalışmalarla Samsun'un tarihi, arkeolojik ve kültürel gelişimi araştırılarak daha ayrıntılı olarak tanıtılmasının amaçlandığını belirten Yrd. Doç. Dr. Davut Yiğitpaşa, araştırmalarda höyük ve yerleşim sayısının artacağını düşündüklerini ifade etti. "Bu höyük tipi yerleşmelerin Karadeniz kıyı şeridinde yoğunlaştığını görmekteyiz" diyen Yiğitpaşa, "Araştırmalar daha çok buralardaki ova ve vadilerde yapılmıştır.
Bölgede yürütülen arkeolojik kazılar M.Ö. IV bin yılın sonlarından itibaren bölgenin kültürel görünümü hakkında değerli bilgiler sağlamıştır. Samsun'da Kalkolitik Çağ'dan özellikle Tunç Çağı'ndan itibaren yoğun bir yerleşime sahne olduğu açıktır. İncelemiş olduğumuz bu iki höyük daha önceki höyüklerin bulgularıyla paralel olarak Geç Kalkolitik
Çağ'dan, Geç Antik Çağ'a değin uzanan bir süreç içinde yer alırlar. Deliklitepe Höyüğü'nde bulunan ve Geç Demir Çağ'ına (GDÇ) tarihlediğimiz çömlekçiğin süzgeçli akıtacağı ağza bitişik yapılmıştır. Bu özelliği sayesinde GDÇ'nin erken evresine ait olmalıdır" dedi. Yiğitpaşa, sürdürülecek kazı çalışmalarında Karadeniz'in kültürel yönden çekirdek bölgesini teşkil eden Samsun'un bu yöresinde kültürlerin en iyi şekilde tanımlanmasını sağlayacağını kaydetti.