Hacettepe Üniversitesi (HÜ) Tıbbi Genetik Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi ve Gen Haritalama Laboratuvarı Sorumlusu Prof. Dr. Nurten Akarsu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye'de özellikle akraba evliliklerinin yüksek oranda olmasının hastalıklara neden olan yeni genlerin bulunması ve bu bilgilerin toplum hizmetine sunulmasına uygun bir ortam oluşturduğunu söyledi.
Dünyada, pek çok hastalık geninin, Türk toplumu örnekleri kullanılarak keşfedildiğini ifade eden Akarsu, ancak bu çalışmaların çoğunun yurt dışı kaynaklı yapıldığına dikkati çekti.
Son yıllarda yüksek çözünürlüklü yöntemler sayesinde Türk genetikçilerinin de hızlı ve etkin bir şekilde, hastalıklara neden olan yeni genler bulmayı başardıklarını belirten Akarsu, ''Bu noktada araştırıcıların karşısına çıkan en önemli sorun, büyük kapasiteli veri analizi. Bu sorun, bilgisayar teknolojilerinin etkin kullanımı ile çözüldüğünde hastalıkların tanısında ve tedavisinde kritik rol oynayan bu genlerin bulunması çok daha kolaylaşacaktır'' dedi.
''Genetik hastalıkların yarısından fazlası bilinmiyor''
Türkiye'de akraba evliliği sayısına bağıl olarak genetik hastalık sayısın da yüksek olduğunu vurgulayan Akarsu, ''Akraba evliliklerine bağlanan hastalıkların nedenlerinin sadece yüzde 40'ı bulundu denilebilir. Ancak hala bu hastalıkların yarısından fazlasının nedeni henüz bilinmiyor. Merkez bu genlerin bulunmasında çok önemli bir fonksiyon üstlenecek'' diye konuştu.
Akarsu, Ankara Kalkınma Ajansı'nın desteğiyle Hemosoft Bilişim ve Eğitim Hizmetleri firmasının yürütücülüğünde, hastalıklara neden olan yeni genlerin bulunmasını sağlayabilecek bir genetik analiz yazılımının geliştirildiğini ve bu yazılımın tüm araştırmacılara hizmet edecek hale getirileceğini bildirdi.
Projenin ilk adımlarının beş yıl önce TÜBİTAK desteğiyle yürütülen ve yüz gelişimini sağlayan genin bulunması çalışması olduğunu anlatan Akarsu, bu çalışma sırasında tüm genom verisinin hızlı analizini ve etkin grafik gösterimini sağlayan bir programın geliştirildiğini anlattı.
VIGENOS adı verilen yazılımı kullanarak yedi hastalığa ait yeni genlerin bulunduğunu kaydeden Akarsu, böylece Türk gruplarının bu alanda liderliği ele geçirmeye başladığını dile getirdi.
Akarsu, Ankara Kalkınma Ajansı'nın desteğiyle yürütülecek çalışmaların daha da ileriye götürüleceğini ve VIGENOS Plus isimli genetik analiz programının tüm araştırmacıların hizmetine sunulacağını bildirdi.
Projenin bir yılın sonunda tamamlanacağını belirten Akarsu, şu bilgileri verdi:
''Bu program sayesinde genler daha hızlı bulunacak. Normalde ilk zamanlarda gen bulma süresi bir ya da bir buçuk yıl sürerdi ama bu genom analizlerinin gelişmesi ve bilgisayar tekniklerinin gündeme girmesi sonucunda gen bulma süresi üç haftaya kadar iniyor
Burada önemli olan, bu sürecin hızlandırılması ve verilerin analiz edilmesinde sağlıklı çözümler bulunması.''
''Tek bakışta gen bulacaklar''
Hacettepe Üniversitesi Teknokenti'nde faaliyet gösteren, projenin yürütücüsü Hemosoft Bilişim ve Eğitim Hizmetleri AŞ Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Dr. Serkan Kaygın, program sayesinde genetik rahatsızlığı bulunan ailelerin kanları toplandıktan çok kısa süre sonra gen analizlerinin yapılabileceğini bildirdi.
Proje kapsamında geliştirilen sistemin, istatistiki analizler sonucu elde edilen bulguların karar vericilere sunulmasını sağlayacağını, milyarlarca baz arasından hastalıklara neden olan aday genlerin araştırıcılara ''tek bakışta'' gösterebileceğini belirten Kaygın, veri analizlerinin saniyeler içinde yapabileceğini söyledi.
Kaygın, ''Bu alana dönük çalışmalar ve araştırmalar, tüm dünyada büyük bir rekabet içinde ve zamanla yarış halinde yapılıyor. Projemizde geliştirilecek sistemle elde edilecek bilgiler, bir yandan aday genlerin bulunmasına dönük çalışmalar yapan bilim adamlarına dünya ile yarışmada hız, zaman ve katkı sağlarken, bir yandan da birçok genetik hastalık tanısına imkan verecek genetik tanı kitlerinin geliştirilmesine dönük çalışmalar için öncü olacak'' diye konuştu.
