Türkiye, doğudan batıya, kuzeyden güneye, boru hatlarıyla çevrildi. Boru hatları bir ülkenin can damarı... Türkiye ördüğü hatlar sayesinde enerjide artık önemli transit ülkesi. Bu durum bulunduğumuz bölgede bizi avantajlı hale getiriyor.
Kolay mı?
Yılda 200 milyar metreküp gaz tüketen Avrupa'yla Asya'yı boru hattıyla birbirine bağlıyoruz.
Hoş, gaz oyunu, enerji diplomasisinin önemli bir parçası. Açıkçası enerji, diplomaside de altın anahtar...
ABD'lilerin dediği gibi, "Şişman kadın sahneye çıkmadan oyun bitmiyor. Kontratı imzalayan gazı taşıyor, gücü ele geçiriyor.
Türkiye, 1986 yılında 6 milyar metreküp gazın taşındığı Batı Hattı 1, sonra da 8 milyar metreküp kapasiteli Batı Hattı 2'nin kontratını imzaladı. Yaklaşık 4 yıl önce Batı Hattı 2'de 4 milyar metreküplük gaz kontratını ihale yoluyla, 5 şirkete devretti.
2011'de Batı Hattı 1'in kontrat süresi doluyor. Acaba kontrat nasıl yenilenecek, özel sektör işin içine girecek mi? Abartmıyorum. Doğalgaz piyasası bu sıcakta Batı Hattı 1'e odaklandı.
Biz de vakit kaybetmedik. Bu soruyu Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız'a sorduk. Hem de İran, Irak ve Kafkaslar ile Şahdeniz 2 yolculuğunu konuştuk.
İşte sorular ve yanıtları:
Batı Hattı 1'in kontrat süresi, 2011'de doluyor. Kontrat yenilenecek mi, özel sektör işin içine girecek mi?
Biz, Batı Hattı'nın ne kadar kritik öneme sahip bir güzergâh olduğunu biliyoruz... Bu hat, İstanbul ve Trakya'yı besliyor. Şöyle bir hatırlatma yapalım. Mavi Akım var. İran ve Azerbaycan'dan aldığımız gaz Anadolu'yu besliyor. Trakya'da bir de LNG hattı var. Dolayısıyla, 2011'de süresi dolacak olan 6 milyar metreküplük (bcm) Batı Hattı 1'in kontratı yenilenecek. Bu yenilemeyi özel sektör kanalıyla yapacağız. Ümidim şu: Bu kontratların daha ucuz fiyatlarla yenilenmesini bekliyorum. Rusya ile özel sektör daha uygun bağlantılar yapacaktır. Özel sektörün Botaş'tan daha ucuza mal getirmeleri gerekiyor. Böylece doğalgaz fiyatlarının ucuzlaması gündeme gelecek.
İran'la gaz yolculuğu ne durumda? 1996'da imzaladığımız 10 milyar metreküp gaz anlaşması devam ediyor. 2007 Haziran'ında TPAO'nun yaptığı ön anlaşma niye iptal edildi? İddiaya göre özel bir şirket, İran'la anlaşma yapmış, doğru mu?
Temel manada İran'la bir sorun yok. Bir kere İran, dünyanın üçüncü büyük gaz rezervine sahip... Yaptığımız ilk anlaşma devam ediyor. Ancak yeni bir anlaşma yok. Güney Pars sahası, önemli bir projeydi. Modele takıldı. Türkiye, çıkacak petrol ve doğalgazın yarısını pazarlama hakkına sahip olacaktı. Olmadı... Domates ile doğalgazın pazarlaması farklı.
İran'a Birleşmiş Milletler'in yaptırım kararı işliyor. Uluslararası Enerji Ajansı, bazı yabancı şirketlerin İran'a benzin satmaktan çekindiğini açıkladı. Maliye Bakanı Şimşek ise Financial Times Gazetesi'ne verdiği demeçte Tüpraş'ın İran'a rafine petrol sattığını söyledi. Tüpraş, 40 gündür İran'a benzin mi satıyor?
Tüpraş'a sormalısınız. Çünkü muhatabı onlar. Ancak İran, Tüpraş'ın hammadde aldığı ve mamul madde sattığı bir ülke. Üstelik anlaşmalar 1 Temmuz'dan önce yapılmış... Bu anlaşmaların devam ettiğini biliyoruz. Elimizdeki kontrat miktarı yeni bir anlaşmayı içermiyor ki! Zaten Koç Holding, konuyla ilgili olarak, FT'ye bir açıklama gönderdi. Durum net...
ABD Dışişleri Bakanlığı'nın Hazar'daki en önemli ismi Matt Bryza, eğer becerikli olsaydı, Şahdeniz 2'yi yüzde 30 daha düşük bir fiyatla çoktan imzalardık. Beceremedi. Richard Morningstar geldi ama iş işten geçmişti. Ankara kendi eliyle niye Rusya'yı güçlendiriyor?
Biz, çok sakin davrandık. Azeri kardeşlerimizle inişli-çıkışlı bir yolculuk izledik. Çevre, işin daha erken bitmesi için bastırdı. Ama şimdi oldu. Bizim için kamuoyunun algılaması da önemliydi. Morningstar, Jeffrey (ABD'nin Bağdat'a gidecek olan Ankara Büyükelçisi) ve Mark Peres, doğru yerde durduğumuzu ve doğru iş yaptığımızı söylüyorlar. Bizim yolumuz Batı... Ayrıca ABD'de gaz var da biz mi almıyoruz!.. Rusya, 150 milyar metreküp gaz gücü olan bir ülke! Bize mi ihtiyacı var... Şahdeniz 2, 20 milyar doları bulacak bir proje. BP gibi önemli aktörleri var.
Meksika Körfezi krizi BP'yi size göre nasıl etkileyecek?
BP, büyük bir sorun yaşıyor ama yatırımları da çok büyük. Bu krizden çok etkilenmeyeceğini düşünüyorum.
Nabucco'ya üvey evlat muamelesi yapmıyor muyuz? "Türkmen gazı" olabilir diyorsunuz. Bu gerçekçi mi?
İran ve Türkmenistan'ın "Trans Hazar" için tavrı belli. İran ile swap anlaşması yapmak mümküm.. Türkmen gazı için çalışmak gerekiyor.
Kuzey'de petrol çıkartan Genel Enerji, sıkıntılarını aşabildi mi? Bağdat hükümeti, Yumurtalık-Kerkük hattından petrolünün akmasına izin vermiyor. İran'a mal satıyor. Ne diyorsunuz?
Tek parçalı Irak'a inanıyoruz. Buradaki fırsatların farkındayız. Irak'ta siyasetin enerjinin üzerinde bir yük olduğunu görüyoruz.
Arada kaynadı gitti. Türkiye ile Gürcistan arasında imzalanan elektrik anlaşması ne getirecek?
Özel sektör artık Gürcistan'dan elektrik ithal edebilecek!
Nükleer yolculuğu CHP, Anayasa Mahkemesi'ne götürdü. Anayasa Mahkemesi, hükümetlerarası anlaşma ile ilgili karar verebilir mi?
Anayasa Mahkemesi'nin diyeceği bir şey yok ki! Biz, yola devam ediyoruz.
Rusya, yerli ortağı seçti mi?
İşin başında konuyla ilgili önemli bir düzenleme yaptık. "Stratejik olarak yerli ortağı T.C.'ye soracak" dedik. Henüz yerli ortağın kim olduğunu bilmiyoruz, öğreneceğiz...
Sinop'a kurulması planlanan nükleer santral yolcuğunda Güney Kore ile durum ne?
Görüşmeler, ağustos sonunda tamamlanacak. Bazı sıkıntılarımız var, aşmaya çalışıyoruz. Anlaşamasak da dünyanın sonu değil!
