Antalya il sınırları içinde sayıları yüze yaran antik yerleşimler içinde Perge antik kenti, gerek düzgün kent yerleşim planı ve gerekse bugün Antalya Müzesi'ni tamamen dolduracak kadar binlerce, her biri diğerinden daha güzel nadide eserin burada bulunmuş olması, Aksu'yu haklı olarak bölgemizde medeniyetin beşiği olarak tanımlayacak bir duruma getirmiştir. Ünlü Matematikçi Pergeli Apollonios burada doğmuştur. Hz. İsa'nın havarilerinden Aziz Paulus, M.S. 46 yılında ilk vaazını burada vermiştir. Dünya'nın ilk kadın belediye başkanı Plancia Magna buralıdır. 1930'lu yıllarda bir Tarım Araştırma İstasyonu'nun, 1940 yılında bir Köy Enstitüsü'nün ve en son olarak Expo16'nın burada kurulması; bunların tümünün Aksu'da yaşanmış olması acaba bir tesadüften mi ibarettir? Eskiden Aksu'nun bulunduğu yerleşimin adı Macunlu idi. Yol üzerinde kahvehane ve dükkânların bulunduğu yer 1960'lı yıllara kadar 'Karanlık sokak' olarak anılırdı. Zannederim 1950'li yılların başlarında babamla oradan otomobil ile geçerken yolun iki kenarında gördüğüm sık ağaçları ve etli diken yapraklı Argave isimli dev bitkileri bugün gibi hatırlarım. Antalya Havaalanı'ndan Aksu köprüsüne kadar dar bir yol, sık bodur ağaçlar arasından geçtiğinden, gölgeli olurdu. Bu sebeple eskiden kahvehanelerin (bugün kebapçı dükkânlarının) bulunduğu yere 'Karanlık sokak' denilirdi. Anlatılanlara göre, sık sık soygun olayları yaşandığından kervancıların, biraz da korkarak geçtikleri bir yermiş burası.
NASIL AKSU OLDU?
1940 yılında Antalya'da bir Köy Enstitüsü kurmak için gelen İsmail Hakkı Tonguç, bu yöreyi okulun amaçları için uygun bulur. Çevresindekilere yörenin isminin ne olduğunu sorar. Kendisine 'Macunlu Köyü' olduğu söylenir. Ayrıca yol kenarındaki mevkiye de 'Karanlık sokak' denildiğini eklerler. İsmail Hakkı Tonguç "Macunlu Köy Enstitüsü desek, bu ancak bir yörenin ismi olacak. 'Karanlık sokak' desek, adı ise hiç hoş olmayacak. Siz bana çevreden başka isimler bulmaya çalışın" der. Yanındakiler "Buraya 5 km kadar uzaklıkta Aksu Çayı geçiyor" deyince; "Evet… Bu güzel isim. Aksu kelimesi bir şekilde 'Aydınlık sokak' anlamını da taşır. Burada kuracağımız Köy Enstitüsü'nün adı 'Aksu' olsun" cevabı verir. Karanlık sokak adı mevki adı olarak 1950'li yılların sonuna kadar ismini korusa da Aksu adı daha çok kullanılır oldu. Bugünün Aksulu gençleri, büyüklerinden duymamışlarsa buraya eskiden 'Karanlık sokak' denildiğini belki de hiç bilmezler.
UMUT OLDU
Aksu'daki enstitü binaları öğrenciler tarafından yapılmıştı. Devrin Milli Eğim Bakanı Hasan Ali Yücel ve arkadaşları, imeceyi halktan öğrenip, devlet işine uygulamışlardı. İsmet İnönü, "Her köyde nasıl cami varsa, camiyi halk yaptıysa, okulu da halk yapacak!" diyordu. Devrin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel de: "İnsan olarak yaşayabilmek için hava, su gibi doğal koşullar arasında eğitimöğretim ve kültür de bulunacak!" diyordu İşte 22 Mart 2008 günü ilçe statüsü alan Aksu adını, o zamanlar Anadolu'ya ilk kez böyle duyurmuştu. Aksu Köy Enstitüsü'nün yetiştirdiği eğitmen ve öğretmenlerle, daha önce hiçbir eğitim ışığı gitmemiş köylerde doğan köy çocuklarına eğitim veren, kültür kazandıran insanlar için bir umut olmuştu burası. Evinde bir tek kitap bulunmayan, hatta ana-babası okuma-yazma bilmeyen çocuklardan öğretmenler, yazarlar, şairler, profesörler hep Aksu'dan yetişti.
75 YIL SONRA EXPO16
şimdi yeni bir oluşuma, Türkiye'nin ilk Expo'su, Expo2016'ya ev sahipliği yapıyor. Expo16'nun 110 metre yüksekliğindeki kulesi, duyumlarıma göre henüz ziyarete açılmamış. Ben de Expo16 alanını ziyaretimi bu yüzden geciktiriyorum. Çünkü ben Expo16 alanına gidersem; en başta o kuleye çıkıp, M.Ö. 3 bin yıl önce iskân edilip, M.Ö. 5. yüzyılda kentleşmeye başlayan Perge antik kentine tepeden bakacağım. Hayatımda ilk kez 13 yaşlarında bir çocukken, sonraki yıllarda profesyonel bir turist rehberi olarak, binlerce defa Antalya'ya gelen turistleri götürüp orayı gezdirdim. 12 bin kişilik tiyatrosunu, 27 bin kişilik stadyumunu, sütunlu caddelerini, agorasını, gymnazyumunu, devasa hamamlarını gezdirdiğim, ünlü Matematikçi Apollonius doğduğu, ilk kadın belediye başkanı Plancia Magna'nın kentine, yıllar sonra bir de 110 metre yükseklikten bakmak istiyorum. Çünkü Perge de Aksu'nun bir parçası, bölgemizdeki eski medeniyetin beşiği. Hazır Expo16'ya gitmişken, orayı da görmenizi tavsiye ederim.
?ŞİİRSEL PERGE ANLATIMI
Perge Agorası (Pazar yeri) kuzeyindeki cadde bulunan, uzun yıllar Perge kazılarını yürüten Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu'nun ortaya çıkarıp yayınladığı M.S. 3. yüzyıla tarihlenen şiirsel iki yazıtın sözlerini yanıma alacağım. Expo16 alanında yer alan 110 metre yükseklikteki Expo16 Kulesi'nden Perge'ye bakarken, yazıtta Perge kentinin dile gelerek kendini anlattığı şu şiirsel yazıtı hatırlayacağım: BEN PERGE
"Eskiden beri Pamphylia yurdunun başkenti idim Zeus Tacitus tarafından ise metropol yapılmış bulunuyorum Ünlü hükümdarlardan biri beni 'kentlerin başı' diye ünlemiş idi Şimdi ise Asia'nın Efes'i Örneği ana (-kent) görünümündeyim 'Müstesna' diye ünlemişti beni güçlü hükümdarlardan biri Tacitus'un emriyle de metropolis oldum Antoninus beni, 'dost ve müttefik' olarak ünledi Severus'un oğlu idi o; şimdi ise evet, metropolüm Benim alanımda oturan tüm Pamphylialılar başrahibidirler şimdi artık Tanrı Tacitus'un" Sonra'da ikinci yazıtta yer alan Perge halkının kentlerine söyledikleri övgü dolu sözleri dinleyeceğim: "Varol sen Perge! Tek dokunulmaz yurt sensin. Varol sen Perge! Tacitus sen de... Varol sen Perge! Vespasian verdi sana 'Neokor' unvanını Varol sen Perge! Kutsal sancakla ünlenmiş kentsin sen. Varol sen Perge! Efes Artemisi ile Perge Artemisi'nin temsil edildiği gümüş sikkenin darpedildiği kentsin sen. Varol sen Perge! Efendimiz (Tacitus'un) haznedar kentisin sen. Varol sen Perge! Dördüncü kez Neokor'sun sen. Varol sen Perge! Agoraların başısın sen. Varol sen Perge! Sende üne ulaşırlar soylu senatörler. Varol sen Perge! Sende düzenlerler soylu senatörler yarışma şenliklerini Varol sen Perge! Pamphylia'nın en yüce kenti Varol sen Perge! Asla sahtelik yoktur işinde Çünkü bütün bu haklara sen (Roma) Senatosu kararıyla (eriştin)"
