EN UFAK HATADA, ASFALTA ÇARPARSINIZ
-
Boğaz'da bir limana yanaşan geminin kılavuzluğunu hangi noktada siz üstleniyorsunuz?
- Örneğin 298 metre uzunluğundaki bir yolcu gemisi, Karaköy'e yanaşacak. Haydarpaşa mendireğine varmadan, 3 deniz mili açıklarında biz motorla gemiye ulaşıyoruz. Telsiz memurumuz daha önce gemiyle irtibata geçiyor, süratini azaltıyor. Turuncu renkli pilot motorumuz, geminin yanına yanaşıyor. Pilot, gemiye çıkıyor. Bizi gemide üçüncü kaptan karşılıyor, kaptan köşküne götürüyor. O noktadan sonra kumanda bizim elimizde. Dümeni tutmuyorum, ama seri halde ağzımızdan çıkan komutlarla gemiyi çarpmadan, emniyetle yanaştırıyoruz.
- Hangi hava koşulları Boğaz'ı daha riskli hale getiriyor?
- Kar, sis, fırtına... Asfaltta gitmiyoruz, koskoca 280 metre bir gemi, suyun içinde 13,5 mil süratle gidiyor. Önünüze bir kayık ya da motor çıktığında, frene basınca durmuyor. 8-10 gemi boyu gidip, öyle duruyor. Boğaz'dan her gün yaklaşık üç futbol sahası büyüklüğünde gemiler geçiyor. Biz poyrazı, kuzey havayı severiz. Bu koşullarda Boğaz dere gibi akar. Şiddetli lodos havaları dört-beş gün devam ederse, Boğaz'ın yılın yüzde 80'i kuzeyden güneye dere gibi akan su yolu, bu defa tersine, Karadeniz'e doğru akmaya başlar. Bunu da anlıyoruz, ama lodos bittiği zaman 24-36 saat içinde o su eski haline dönmeye başlar ve Boğaz, orkoz dediğimiz, ürkütücü hale gelir. Gemiye ne komut verirseniz verin, aksini yapar, bir türlü kontrol edemezsiniz. Düzenli olarak aktıktan sonra ister kuzeye, ister güneye aksın, bizim için risk teşkil etmiyor. Onun durup da eski haline dönmeye çalışması, sorun oluşturuyor. Bazen kar tipileri de aniden başlayabiliyor. Ya da siz koskoca gemiyle Karadeniz'den Boğaz'a giriyorsunuz, önünüzü görüyorsunuz ama bir bakıyorsunuz Yeniköy'ü sis basmış. Bir anda sise yakalanınca, hiçbir şey göremiyorsunuz.
- Radar sistemi işe yaramıyor mu?
- Öyle anlarda radar da sağlıklı değil. Çünkü İstanbul Boğazı çok dar ve çok fazla dönüşlü bir yer. En ufak bir hatada, 15-20 saniye sonra asfalta çarparsınız.
-
Boğaz sularının söz dinlemeyen hali, hangi aylarda daha çok yaşanır?
- Aralık ile mart aylarının sonunda bir lodos furyası olur. O lodosun ardından işte o aksi günler başlar.
-
Herhalde bütün zorlu hava koşullarıyla karşılaşmışsınızdır.
- İstanbul Boğazı'nda pilotluk yaptığım dönemlerde, senede 700 gemiyi geçirdiğim olmuştur.
DÜMEN KİLİTLENDİ, DEMİR ATIP DURDURDUM
-
Karşılaştığınız en beklenmedik olay ne oldu?
- Gemiler de kul yapısı. Bir anda arıza yapabilir. Kirli yakıttan dolayı makine stop edebilir. Elektrik tesisatı çökebilir. Jeneratörü komut dışı kalabilir. Bir sabaha karşı kar tipisi varken, geminin dümeni kilitlendi. Son anda gemiyi Yeniköy'de yalılara vurmadan, demir atıp durdurabildim. Boğaz'da da her yerde demir atamazsınız, belli bir sığlıkta atmalısınız. Sonra römorkör bizi başka yere çekti.
-
Bu koşullarda en korunmasız olanlar tarihi yalılar olmalı...
- LPG ya da LNG gazları, ham petrol taşıyan tankerlerden biri, Boğaz'ın içinde bir kazaya, çarpışmaya neden olsa, patlama sonucu, bırakın yalıların zarar görmesini, İstanbul'un haritası bile değişir.
-
Bugüne kadar böyle bir facia yaşamamamız şans o zaman...
- Çok şükür olmadı. 1979'da Independenta tankeri olayında deniz aylarca yandı. Çünkü bir fincan petrol ürününü denize döktüğünüzde bütün Marmara'yı kaplayacak kadar bir tabaka yakıt oluyor. Bir tanker, 160 bin ton ham petrol alıyor. Korkunç bir hacim. Deniz taşımacılığı, uçak ya da otomobil gibi değil, çok büyük.
-
O halde İstanbul'da huzurla uyuyabilmemiz, kılavuz kaptanlarımızın hünerlerine de bağlı...
- İnsan hata yapabilir. Ama dik bir su yolunda ya da limana yanaşırken pilot almak riski azaltır. Son teknoloji bir gemi, bir anda teknik arızadan dolayı stop edebilir, kaza olabilir.
-
Kılavuz kaptanlı gemi, kaza yapmaz mı?
- Yapabilir ama pilot üsturuplu çarpar, minimum zararla tamamlar.
MESLEK ŞEHİDİ VERİYORUZ
-
Sizin için tehlike daha gemiye ip merdivenlerle çıkarken başlıyor olmalı...
- Şeytan ya da pilot çarmahı denen o iple geminin içindeki merdivenler 170-180 basamak olabiliyor. Eldiven giyiyoruz.
-
Bir kılavuz kaptanın taşıması gereken özellikler ne olmalı?
- Ona hukukta 'basiretli ve dirayetli bir kaptan gibi davranmak' denir. Bir de tabii sağlık koşullarınız uygun olacak.
-
Merdivenden düşen kaptan oluyor mu?
- Evet, meslek şehidi verdik.
HİNTLİ KAPTANLAR ÇOK SORU SORAR
-
Hangi ülkelerin kaptanlarıyla anlaşmak zor?
- Yabancı kaptanlarla İngilizce konuşuyoruz, ama Rus kaptanların çoğu lisan bilmez. Bunun için biz üç-beş Rusça komut öğrendik. Hintli kaptanlar 'İstanbul'un nüfusu ne kadar? Kaç barajınız var? Bu köprü kaç yıllık?' gibi lüzumsuz sorular sorar. Yunan kaptanlar, işlerinde profesyoneldir.
-
Aynı kaptanlarla karşılaşıyormusunuz?
- Çok, bazılarıyla akraba gibiyiz. Haydarpaşa'ya gelen tarifeli, büyük konteyner gemileri var. Ayda bir geçen gemiler var.
-
İşiniz gece mi yoksa gündüz saatlerinde mi daha rahat?
- Hiç önemli değil, sular dingin olsun, başka risk tanımıyorum.
-
Vapurlar, motorlar, kayıklar arasında gemileri Boğaz'dan geçirmek, size engel olmuyor mu?
- Yolcu taşıyan bu araçlar çok yoğun çalışıyor. Özellikle akşam 16.30-20.00 arası tam bir curcuna. Ama bizim bu lokal çalışan kaptanlarımız, transit geçen gemilerin önüne düşülmeyeceğini, peşinden geçileceğini bilinir. Bir düzen oluştu.