NASA uzay aracı bugün Plüton'a ilk kez yakın uçuş gerçekleştirecek. Bu uçuş ile birçok soru yanıt bulacak. Plüton ile ilgili bir önceki haberimizde neden Doodle yapıldığından ve uçuş ile ilgili ayrıntılardan bahsetmiştik.
PLÜTON İSMİNİ NEREDEN ALDI?
Yunan mitolojisine göre Nyx, Pluto tarafından yönetilen yer altı dünyasına Styx nehri üzerinden ruhları taşıyan kayıkçı Charon'un annesi ve aynı zamanda da gece tanrıçası. Uyduları keşfeden Uluslarası Gökbilim Birliği, ismi önceden Nyx olarak adlandırılan iki asteroid'le karışmaması için Nix olarak değiştirdi. Hydra ise Pluto'nun krallığını koruyan dokuz başlı mitolojik yılanın adı. Uyduları keşfeden takımın başındaki astronom Alan Stern, bu isimleri seçerken Güneş sistemimizin kapısını korumaya uygun olduklarını düşündüklerini belirtiyor. İsimlerin seçiminde rol oynayan bir başka etken ise NASA'nın Plüton projesi olan New Horizons (Yeni Ufuklar) kelimeleri ile aynı baş harflerini taşıyor olmaları.
Ancak bu olayın hikaye kısmı. Asıl Plüton fikrinin ortaya çıkışı da o dönemde on bir yaşında Oxfordlu bir öğrenci olan Venetia Burney (1918–2009) tarafından ortaya atıldı. Venetia, gökbilimin yanı sıra klasik mitolojiyle de ilgileniyordu. Plüton'un da muhtemelen karanlık ve soğuk bir gök cismi olduğunu düşündüğü için bu yeni cisme klasik mitolojide yer altı dünyasının tanrısı olarak kabul edilen "Plüton" adını önerdi. Bu fikir Oxford Üniversitesi'nde eski bir kütüphaneci olan dedesi Falconer Madan ile yaptığı bir sohbet sırasında aklına gelmişti. Madan bu düşünceyi, Professor Herbert Hall Turner'e aktardı. Turner de bu düşünceyi ABD'deki meslektaşlarına aktardı.
Cisim resmî olarak 24 Mart 1930'da kabul edildi. Lowell Gözlemevi'nin her üyesine üç isimden oluşan küçük bir liste sunuldu ve bu listeden bir ismi seçmeleri istendi. İsim adayları Minerva (başka bir astroitin ismi olarak kabul edildi), Cronus (döneminde pek sevilmeyen bir astronom olan Thomas Jefferson Jackson See tarafından önerildiği için değer yitirdi) ve Plüton'du. Plüton oy birliğiyle seçildi. Bu ad 1 Mayıs 1930'da duyuruldu. Bu duyurunun üzerine dedesi Madan, Venetia'ya 5 paund ödül verdi.
NEDEN GEZEGENLERDEN ÇIKARILDI?
Güneşten 6 milyar km. uzak, yarıçapı 3900 km., güneş çevresinde 248 yılda bir dolanır, kendi ekseni etrafında dönüşünü 6 gün 9 saat 17 dakikada tamamlar, yoğunluğu dünyadakinden 6 kat daha fazla, sarımsı renkli, zayıf bir yıldızdan dahi 4000 defa daha silik görülen, dünyaya gelen güneş enerjisinin ancak %1 i kadar güneş ışını alabilen, yüzeyinde donmuş metan ve buz bulunan, en ilginç özeliği ise güneş çevresindeki dönme düzleminin güneşin (ve diğer gezegenlerin) ekvatoryal düzlemi ile 170 açı yapmasıdır. Bazı kaynaklara göre Pluton, Neptün'ün uzağa kaçmış bir uydusudur.
Plüton'un yörünge hızı 4.666 km/sn ve kütlesi 1.305×10²² kg'dir. Yüzey sıcaklığı yaklaşık -238°'dir. Plüton'un yüzeyinin bu denli soğuk olmasının sonucunda; zaman zaman sahip olduğu ince atmosfer dahi buz tutar.
Plüton üzerinde yapılan çalışmalar, cisim yüzeyinin yaklaşık %98'ini karbon monoksit ve metanın da eklenmesiyle, nitrojen buzlarının oluşturduğunu ortaya koymuştur. Plüton'un Şaron'a bakan yüzeyi daha çok buz haline gelmiş metan içerirken; diğer yüzü daha çok nitrojen ve karbon monoksit buzlarıyla kaplıdır.
Hubble Uzay Teleskobu ile yapılan gözlemler sonucunda, Plüton'un yoğunluğunun 1.8 ve 2.1 g/cm3 arasında değiştiği; yapısının %30-%50 arasında buz kütlelerinden, %50-%70 arasında ise kayalardan oluştuğu tahmin edilmektedir.