İzmir Halk Sağlığı Müdürü Doç. Dr. Mustafa Tözün, Türkiye'nin aşılamada yüzde yüzlere çıktığını, negatif performanslarda maaşlardan kesinti yapıldığını açıkladı, "Aşıları kaçıran çocuk olursa, sorumlu olan hekimin maaşından kesinti yapılıyor. Bu da aşılama oranlarını yükseltti. Şu anda aşılamada Dünya Sağlık Örgütü, Türkiye'yi örnek gösteriyor. Büyük başarılar elde edildi" dedi. Egeli Sabah'ın' geleneksel Sabah Kahvesi'ne konuk olan Doç Dr. Tözün, kanser hastalarının erken teşhisi, hipertansiyon ve diyabet hastası takip etmenin artık ödülünün olacağını belirtti, "Kanseri erken teşhis eden hekime ekstra para verilecek. Bunun hazırlığı var. Evde sağlık hizmetleri ve ölüm bildirim sistemi gibi konularda aile hekimlerine görev veriliyor" diye konuştu.
Halk Sağlığı Müdürlüğü'nde görev yapan personel sayısı nedir?
Kendi içinde 400 personel var. Bütün ilçeleri katarsak büyük bir sayısı çıkıyor. 1136 aile hekimi var, bu kadar da aile sağlığı elemanı var. Toplum Sağlığı Merkezlerinde de bir o kadar var. Yuvarlak hesap toplam 5 bin kişi.
Halk Sağlığı Müdürlüğü olarak neler yapıyorsunuz?
Halk Sağlığı Müdürlüğü'nü dönüşüm projesinin başından itibaren düşünmek lazım. Çünkü Müdürlük birinci adımdı. Sağlık Bakanlığı'nın başından sonuna kadar belli olan bir programı vardı. Onun bir ayağı olarak Halk Sağlığı Müdürlükleri kuruldu. Müdürlük hizmetlerinin uygulandığı pilot il Eskişehir'de görev yaptım. O nedenle bu uygulamaya en hakim ve kuruluşunu bilen kişilerden biriyim. Haftada bir Ankara'daydık. Mevzuatın oluşmasında etkimiz oldu. Çalıştayların hepsinde bulunduk. Ardından da pilot il İzmir oldu ve burada çalışmaya başladım. Denenen şeyler burada oldu. Göstergelere baktığımızda bu iki il önde gidiyor, birinciliklerde hep varlar. Aile hekimliği uygulamasının tutması için Aile Sağlığı Merkezi ve koşullarının iyileştirilme çalışması yapıldı. Gelir sistemini ayarladılar ilk etapta. Özendirildi. Birinci seneden sonra kaygılar bitmeye başladı. Üçüncü senede değerlendirme yaptığımızda aile hekimlerinin çoğunun memnun olduğu görüldü. Kaygıları bitti. Sözleşmeli olmayı kabul ediyor konuma geldiler. Pratisyen hekimler, sağlık ocağı hekimleri ağırlıklı olarak aile hekimi yapıldı. Uzmanların da katılması sağlandı. Sistemde açık olursa 'Uzmanlar da aile hekimi olsun mu?' diye düşünüldü. Sonra olursa hastanelerde uzman kalmaz, fikri gelişti. Genelge çıkınca halk sağlığı uzmanları dahil kimse aile hekimi olamaz duruma geldi. Benim görüşüm ileriki dönemlerde pratisyen hekimlerin artık klinik olayı bitecek. Belki internlükte 5. yıla kadar belli geçişler yapılıp ya aile hekimliği uzmanlığı, ya halk sağlığı, ya da acil uzmanlığına yönlendirilecek. Okul bitince bunun uzmanı olacak. Ayrıca uzman olmak isteyen yine ihtisas yapacak. Aile sağlığı merkezine bakan hekim de artık okuldan çıkmış pratisyen hekim olmayacak. Aile hekimi uzmanı olacak.
Aile Sağlığı Merkezi'ne bakan hekimin kazancı nedir?
4 bin kişi üzerinden hesaplarsak ellerine 7 bin lira geçiyor. Son planlamayla nüfusu 3 bin 500'e çekme çalışması oldu. Nüfus 3 bin 500'e düşerse geliri düşürmeyecek. Aile hekimi uzmanı dış ilçede çalışıyorsa ve 4 bin kişiden sorumluysa onlar 10 bin lira civarında alıyor. Eski sağlık ocağından dönme aile sağlığı merkezleri var. Kamunun binalarını kiralarsa farklı, özel yer tutacağım derse farklı. Bunlar geçiş aşaması.
Halk, aile hekimliğinin farkında mı?
Halkın aile hekimliğini kavradığını taleplerden ve şikayetlerden anlıyoruz. Neyi hak edebileceğini biliyor. Adaptasyon sürecinden kaynaklanan bir sorun var. Hakları ön plana çıkartınca, zaman zaman haklarda aşırı doza kaçış var. Şiddet davalarının nedeni de o. Kontrol altına alınması lazım.
Aile hekimlerinin maaşı baktığı hasta sayısına göre değişiyor mu?
Hayır. Sorumlu olduğu bölgedeki nüfusa kayıtlı kişi üzerinden ücretlendirme var. Aile hekimleri elektrik, su, hemşire ve kira ücretlerini aldıkları paradan ödüyorlar. Aylık 10 bin lira alıyorsa, masraflarını da bunun içinden ödüyor. Devlet 5 yıl boyunca bu parayı almadı. Sistem oturunca devlet küçük onarımları 'Sen yap' demeye başladı. Aldıkları ücretin ortalama 2 bin 500 lirasını harcama kalemi olarak veriyorlar. Aile hekimine kayıtlı bir gebe varsa ve de bunu tespit edemezse ay sonunda ortaya çıkıyor. Hamile olan kişiyi tespit edemediği için bu hekimden performans kesintisi yapılıyor. Bir gebe kaçırırsa 300 lira kesiliyor. Bu takibi ortaya çıkarıyor. Performans kesintisi yapılınca aile hekimleri de "Yaşlıyı, gebeyi almayayım" demeye başladılar. Bunun üzerine riskli nüfusun kat sayısı artırıldı. 25 yaşında bir erkeği kaydettiğinde 1 kat sayı alıyorsa, 65 yaş üzerini kaydedince 1.2, gebeyi alırsa 3 kat sayı veriliyor. Negatif performanslarda maaş kesintisi, aşılama oranlarını da yükseltti. Sonuç alındı. Şu anda aşılamada Dünya Sağlık Örgütü Türkiye'yi örnek gösteriyor. Yüzde 100'lere çıkıldı. Kanser hastalarının erken teşhisi, hipertansiyon ve diyabet hastası takip etmenin ödülü olacak. Ekstra para verilecek. Bunun hazırlığı var. Evde sağlık hizmetleri ve ölüm bildirim sistemi gibi konularda aile hekimlerine görev veriliyor.
Genel sekreterliklerin kurulması, görev dağılım yapılması sizce faydalı oldu mu?
Sağlık Bakanlığı'nın programları eskisi gibi değil. Yüzeysel alınmıyor. Her konu önemli uzmanlık alanı haline dönüştü. Artık tek bir elden yürütülmesinde zorluklar var. Daha profesyonellik gerekiyor. Eş güdüm sağlarsanız sorun çıkmaz.
Atatürk Lisesi'nden mezun oldunuz. Şimdi bitirdiğiniz okula 150 metre mesafedeki bir müdürlükte görev yapmak nasıl bir duygu?
Garip. Sanki kaldığım yere geri döndüm. Yaş olarak 20'ye döndüm. Enteresan duygular hissediyorsun.
SİGARAYI BIRAKANLAR HIZLA ARTIYOR
Dumansız hava sahası ile ilgili çalışmalar nasıl gidiyor?
Denetim ekipleri var, gece gündüz geziyorlar. Bugüne kadar mekan sahiplerinden "Haklıydık. Neden ceza kesildi?" gibi şeyler duymadım. 3 aydır itiraz olmadı. Eskişehir'de rekabet ortamı var. "Bizim dükkana geldiler, onlara gitmediler" şikayetleri geliyordu. Ekipler tabletlerle çalışıyorlar. Tabletlerden ekiplerin takibi yapılabiliyor. Gittikleri yerlerde cezaları anında sisteme giriyorlar. Kayıt, Sağlık Bakanlığı'na gidiyor. Ondan sonra zaten kimsenin itiraz durumu yok.
Sigara bırakanların sayısında ciddi bir artış var. Doğrudur. Bu Türkiye istatistiklerine de yansıdı. Yüzde düşmüş olabilir ama rakamlar da önemli. Bırakanların yaşlanıp hastalananlar mı, yoksa gençler olduğu da önemli.
ACİL DURUMLARDA EVE DE GELİYORLAR
Aile hekiminin görevleri nelerdir?
Aile hekimleri bireye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ve birinci basamak tedavi edici hizmetleri verir. Toplum sağlığı merkezleri de lojistik desteği vermekle yükümlüdür. Kendi bölgesinde topluma yönelik koruyucu sağlık hizmetlerini verir.
Vatandaşlar aile hekimi ile nasıl iletişime geçer?
Aile hekimliğinin kayıt birimleri var. Toplum sağlığı merkezlerinden kayıp yaptırabilirler. Geldiniz ve aile hekiminiz yok. Danıştığınızda nasıl kayıt yapıp başvuracağınızı söylüyorlar. Size mahallenize uygun bir aile hekimini atıyorlar. Kendiniz seçiyorsunuz. Aile hekimine form bıraktığınızda o da kayıt yaptırabiliyor. Aile hekimleri acil durumlarda eve de gelebiliyorlar.
