İzmir Serbest Bölgesi Kurucu ve İşleticisi AŞ (İZBAŞ) Yönetim Kurulu Başkanı Eyüp Sevimli, İZKA'nın destek programlarının da katkısıyla, atık bertaraf deponi alanını bürokrasi yüzünden bir türlü faaliyete geçiremediklerini söyledi. Egeli Sabah'ın geleneksel Sabah Kahvesi'ne konuk olan Sevimli, "2010 yılında projeye başladık. 2 yıldır atıklarımız bekliyor" dedi.
İZBAŞ ile ilgili bilgi verebilir misiniz?
Menemen'in Maltepe Köyü'ndeki İzmir Serbest Bölgesi'nin temelleri 1984'te atıldı. Yeşildere'deki deri sanayisi kuruluşları 1984'te İzmir Deri Sanayicileri Yapı Kooperatifi'ni kurdu. Maltepe yakınlarında 163 hektarlık alanda kurulan bölgemizin resim açılışı 1993'te yapıldı. 4 yıl sonra "İzmir Menemen Deri Serbest Bölgesi" adıyla yeni bir oluşumla İDESBAŞ (İzmir Menemen Deri Serbest Bölge Kurucu ve İşleticisi AŞ) kuruldu. 2011'de adı İZBAŞ olarak değiştirildi.
RAKAMLARLA İZBAŞ
Bölgede kaç firma faaliyet gösteriyor?
Deri firması olarak 27. Hepsi tam kapasiteyle çalışmıyor. Diğer sektörlerden de firmalar var. 13 yabancı ortaklı firma var. 9-10 yıldır 1500 civarında kişi istihdam ediliyor. İlk kurulduğu zaman bu rakam 13 bin 500 idi. Ticaret hacmimiz 326 milyon dolar. Bizim bölgemiz üretime yönelik çalışan bir yer. Türkiye'deki serbest bölgeler kurulurken Avrupa örnek alınmış. Avrupa'daki serbest bölgelerde üretim yok, ticaret yani hizmet sektörü var. Bizde üretim de var. Ticaret mevzuatıyla üretimi yönetemezsiniz. Dolayısıyla bu üretim kısmı mevzuatta eksik kalmış. Bu nedenle çeşitli sorunlar yaşanıyor.
Ne gibi?
Mesela yakıt kullanılması ile ilgili sorun çıktı. Üretim dikkate alınmadığı, işin ticaret yönü dikkate alındığı için serbest bölgelerini kuruluş yönetmeliğinde "KDV ve ÖTV'siz yakıt kullanamaz" denmiş. Oysa biz üretim yapıyoruz. Üretimi de enerji olmadan yapamazsınız. Enerjiyi de yakıt olmadan elde edemezsiniz. 2000-2008 yılları arasındaki motorin tüketimlerimize ilişkin soruşturma geçirdik. Kullandığımız yakıtın ÖTV ve KDV'lerini ödemememiz istendi. Yapılan tüm toplantı, girişim, itirazlara rağmen, konu yargıya taşındı. İZBAŞ' ait 1760 dosya açıldı ve hepsi de lehimize sonuçlandı. Üst yargılama aşamasındaki bölge idare mahkemelerinde yürüyen davalar neticelendi. Danıştay'a giden davalar sürüyor. Onlar da karara bağlanınca konu kapanmış olacak. Ayrı bir konu, doğalgazla ilgili de sıkıntı var. Mevzuatta doğalgazın dağıtımı ile ilgili bir şey geçmiyor. Organize Sanayi Bölgeleri, doğalgaz dağıtımını kendileri yapabiliyor, biz yapamıyoruz. Şimdi yapılması gereken mevzuatta değişiklik. Bir yasa çıkarıp, doğalgaz dağıtımında "OSB'ler, doğalgaz dağıtımını kendisi yapabilir" ibaresi yerine "OSB'ler ve serbest bölgeler kendi doğalgazlarını dağıtabilir" yazılacak, sorun bitecek. Hala bekliyoruz. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımıza, EPDK Başkanı'na, ilgili herkese ilettik. 4 yıl önce, "Çıkıyor" dediler. Geçen ay yine gittik, yine söyledik. Bekliyoruz.
Ülkemizde bürokrasi konusunda hala ne gibi sorunlar yaşanabiliyor...
Size bir örnek daha vereyim. Bölgemizin sokaklarında deri atıkları göremezsiniz. Bizde çamurların ve çöplerin toplandığı bir alan var. Onunla ilgili İzmir Kalkınma Ajansı'nın destek programları çerçevesinde 2010'da bir proje hazırladık. Adı, Menemen Kaymakamlığı Köylere Hizmet Götürme Birliği İzmir Menemen Serbest Bölgesi Monodeponi Sahası Kurma Projesi. Maliyeti o zaman için bir milyon lirayı aşıyordu. Yüzde 59'u hibeydi. Her türlü çalışmamızı yaptık. Proje özetle şöyle: Arıtma tesisimizden çıkan çamur ve fabrika atıkları her türlü güvenlik ve çevre kriteri dikkate alınarak hazırlanan alanda toprağa gömülecek. Üstü örtülüp ağaçlandırılacak. Ancak 2 yıldır, atıklarımızı monodeponi alanına bırakamıyoruz. Alanı için Çevre ve Şehircilik Bakanlığına izin/lisans başvurusu yapıldı. Ruhsatın alınmasından sonra atıklar buraya taşınıp bertaraf edilecek. Ancak sürekli yenilenen mevzuatlar çerçevesinde ek iş ve yükümlülükler talep ediliyor. Biz dışarıdaki atıklar için deponi alanı çalıştırıcısı değiliz. Kendi ihtiyacımız için oluşturduk. Ancak devlet bizi deponi alanı çalıştırıcısı gibi görüyor. "Şurası eksik, şunu ekleyin, bunu çıkarın, bunu tamamla" derken 2 sene geçti, ruhsatı alamadık.
Atıklar bekliyor mu?
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü de çok iyi biliyor ki, o atıklar o şekilde, orada durmamalı. Bir an önce deponi alanına konmalı. Ama bununla ilgili ruhsatlandırma çalışmasında hız kazanamıyoruz. Durduğu müddetçe sakıncalı ama birisi diyecek ki, "Tamam, buraya koyabilirsiniz." Onu da demiyorlar. Ve bu proje resmi. İçinde Menemen Kaymakamlığı var, İZKA var. Madem böyle bir proje hazırlandı, onaylandı, hemen hayata geçireceksin. Prosedür olarak bir kağıt verilecek bize. O alana günde 99 tona kadar atık koyabileceğiz. Ama olmuyor. Bize "Atıkları bölgenizden dışarı çıkaramazsınız" deniyor. Bu durumda ya İzmit'teki bertaraf tesisine göndereceksiniz ya da çimento fabrikasına yakmaya. Günde 20 ton çamur çıkıyor. Deri sanayinin atıkları da 20 ton. Günde 40 ton atığı ben İzmit'e göndereceğim. Bu maddi açıdan mümkün değil. Zaten İzmit'in kapasitesi de bunu kaldırmaz.
Atıklar sizin için ciddi sorun olmuş...
Deri sektörünün fabrikadan çıkan katı atıkları ve arıtmadan çıkan arıtma çamurları var. 7 senedir bekleyen atıklar var. 7 senedir Türkiye'de atıklarla ilgili yönetmelik değişikliği oldu. Yönetmelik çıkarıldı. Deri atıkları tehlikeli atık olarak görüldü. İtiraz ettik.
Deponi alanı sorunu çözecek mi?
Bizim atıklarımız tehlikeli olmamasına rağmen değişik atıklar bir araya geldiği için, deponi alanımız sanki tehlikeli atık alanı gibi artı önlemlerle yapıldı. Ruhsatı alırsak sorun çözülür.
Atıklardan enerji elde edilebilir mi? Atıklardan enerji elde edilebilir. Gaz elde edilebilir. Yakıldığı zaman enerji üretilebilir. Enerji değeri yeterli seviyede. Ancak içinde krom var. Krom düşük değerli kaldığı müddetçe zararı yok. Ama atıktaki krom 6 değere yükseldiği zaman, ağır metal vasfı kazanıyor. Yakıldığı zaman 6 değerlikli olma özelliği ortaya çıkıyor. Arıtma çamuru da krom ihtiva ediyor. Yakılırsa toksit bir madde çıkar. Ama herhangi bir şekilde gaza çevrilebilir. Organik atıklar olduğu için gübre yapılması için çalışmalar var. Ama o da kabul görmüyor.
YARIN: Koku için önlem alıyoruz
