Çocuklar genelde okullarda öğrenme motivasyonlarını kaybettiği için, aileler ve öğretmenler onları motive etmek için ödüle başvurur.Peki ödül gerçekten motive eder mi?
Ödül motive etmeyi bırakın tam tersi motivasyonu öldürür. Nasıl mı?
ÖDÜL İLGİYİ AZALTIR
Stanford Üniversi'tesinden Prof. Mark Lepper bir araştırmada anaokulu çocuklarını ikiye ayırıyor.
Her iki gruba da pastel boya veriyor ve resim yapmalarını istiyor.
Biliyorsunuz ki çocuklar resim çizmeye bayılır.
Ama bir gruba şöyle bir şey diyor: "Resim çizerseniz size yıldız vereceğim."
Her iki grubun da çizdiği resimler arasında bir fark yok.
Ama üç hafta sonra Prof. Lepper okula geri gidiyor. Her iki gruba da tekrar pastel boya veriyor ve boş zamanlarında oynamalarını istiyor. Daha önce ödül alan çocuklar pastel boyalara çok az ilgi gösteriyor. Neden?
ÖDÜL RÜŞVETTİR
Çünkü o grup resmi ödül için yapmış oluyor. Ödül ortadan kalkınca, ilgi de azalıyor. Çocuk ödülü bir kontrol mekanizması olarak algılıyor ve kontrol edilen bir şeye de ilgi duymuyor.
Çocuğa verilen mesaj açık: "Bu iş kendi içinde çekici değildir. Ben de sana bu işi yaptırtmak için sana bir nevi rüşvet veriyorum."
Çocuk "Bu iş çekici olsaydı bana ödül vermezlerdi." diye düşünüyor. İlgisi azalıyor.
AMAÇ, ARAÇ OLUYOR
Tabii ödül sadece bu yüzden ilgiyi azaltmıyor. Ödül, gerçek amacı araca dönüştürüyor.
Çocuğa ödevini yaparsan bilgisayar oynayabilirsiniz dediğiniz zaman, ödevi, bilgisayara ulaşmak için bir araca dönüştürmüş oluyoruz.
Aslında ödev kendi içinde değerli ve önemli bir amaç olmalı.
Çocuk sadece öğrenmek için, ödevini yapmalı. Bilgisayara ulaşmak için değil.
Gerçek amaç ikincil olmamalı.
ÖDÜL STRESİ ARTTIRIR
Ödül aynı zamanda stresi de artırdığı için performansı da düşürüyor.
Carnegie Mellon Üniversitesi profesörlerinden George Loewenstein bir araştırma yapıyor.
Loewenstein, araştırmasında denekleri üç gruba ayırıyor ve onlara altı farklı görev veriyor. Denekler şayet altı görevi de başarıyla tamamlarsa para ödülü kazanıyor. Ama gruplar için para miktarı farklı. Birinci gruba bir günlük ücret değerinde, ikinci gruba iki haftalık ücret değerinde ve üçüncü gruba da beş aylık ücret değerinde para veriliyor. Deney Hindistan'da yapılıyor ve 5 aylığın karşılığı sadece 100 lira!
Sizce hangi grup en başarılıdır? En başarılı grup, üçüncü değil, birinci grup (yani en az para alan grup). En çok para alan grup çok başarısız oluyor. Neden?
Sebebi stres. Ödül olarak verilen para ne kadar yüksek olursa, risk de o kadar fazla oluyor. Risk artıkça stres de artıyor. Stres de haliyle performansı düşürüyor.
ÖDÜL MOTİVE ETMEZ
Sonuç olarak ödül kısa vadede çocuklara bir işi yaptırtsa da, uzun vadede hem motivasyonu azaltır hem de ilgiyi. Ayrıca stresi artırarak da çocukların o işten uzaklaşmasına sebep olur.
Onun için çocuklar asla ödül ile motive edilmemeli. Peki, ne ile edilmeli? O da başka bir yazıya.
Konuk Yazar
Özgür BOLAT
www.twitter.com/ozgurbolat
ozgurbolat@gmail.com