Gazel Nedir? Divan Edebiyatı Nazım Biçimlerinden Gazel Özellikleri Ve Örnekleri Neler, Temsilcileri Kimler?

Tarihe ve edebiyata merak duyan kişiler Divan edebiyatı nazım biçimlerinden gazel özellikleri ve örnekleri neler, ne demek? konusuna ilgi göstermektedirler. Gazel nedir? Sorusu aynı zamanda çok kritik sınavlarda da soru olarak adayların karşısına çıkmaktadır. Peki ya Divan edebiyatı nazım biçimlerinden gazel özellikleri ve örnekleri neler, ne demek?

Gazel Nedir?

Gazel, bilhassa Arap ve Fars edebiyatları etkisinde oluşmuş bir divan şiiridir. Divan edebiyatı Türk edebiyatında on beşinci yüzyıl ile on dokuzuncu yüzyıl aralarında etkili olmuştur. Bu aralıkta verilen eserlerde genellikle gazel örneklerine rastlanılmaktadır. Bu şiirler Anadolu Selçuklu zamanında Türk edebiyatına girmiş ve bu edebiyatı İran edebiyatı ile kıyas edebileceğimiz seviyelere ulaştırmıştır.

Gazel, kendi içinde pek çok yapısal terim bulundurmaktadır. Bu kapsamda gazelin kafiye biçimi "aa, ba, ca" biçiminde devam eder. Gazeldeki ilk beyit matla, son beyit ise makta şeklinde adlandırılmaktadır. Matladan sonra gelen beyit hüsn-i matla, maktadan önce gelen beyit ise hüsn-i makta olarak isimlendirilir. Gazel içindeki en güzel beyit de ayrıca vurgulanmaktadır. Bu bağlamda "şah beyit" en güzel beyit anlamını taşımaktadır.

Gazel Ne Demek?

Gazel, beş ila on beyit arasında değişkenlik gösteren, divan edebiyatı dönemine ait bir tür olan, ilk beyit ile sonraki beyitlerin ikinci dizelerinin birbirine uyaklı biçimde olduğu, genel olarak lirik temalarda yazılmakta olan nazım biçimine denmektedir.

Gazel Nazım Şekli Örnekleri

Örnek 1:

GAZEL (Fuzuli)

Benî candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhımdan murâdım şem'i yanmaz mı

Kamû bîmârınâ cânan devâ-yî derd eder ihsan
Niçin kılmaz manâ derman menî bîmâr sanmaz mı

Gamım pinhan dutardım ben dedîler yâre kıl rûşen
Desem ol bî vefâ bilmen inânır mı inanmaz mı

Şeb-î hicran yanar cânım töker kan çeşm-i giryânım
Uyârır halkı efgaanım karâ bahtım uyanmaz mı

Gül'î ruhsârına karşû gözümden kanlu âkar sû
Habîbım fasl-ı güldür bû akar sûlar bulanmaz mı

Değildim ben sanâ mâil sen etdin aklımı zâil
Bana ta'n eyleyen gaafil senî görgeç utanmaz mı

Fuzûlî rind-i şeydâdır hemîşe halka rüsvâdır
Sorun kim bû ne sevdâdır bu sevdâdan usanmaz mı

Örnek 2:

Baki
Serv ile kametüne kimse dimez hem serdür,
(Kimse boyuna serv ile aynıdır diyemez,)
Müntena kametün andan dahi bala terdür.
(Çünkü senin boyun ondan bile daha yüksektir.)

Gazel Nazım Biçimi Özellikleri

• Her gazel beyitlere sahiptir, beyitler de ikili dizeler şeklinde yazılmaktadırlar.
• Beyit sayıları genelde beş ila on beş arasında değişkenlik gösterirler. Fakat daha uzun gazet örnekleri de vardır.
• On beşten daha fazla beyit olan eserler, mutavvel gazel olarak bilinmektedirler.
• Gazelin konuları genellikle liriktir, coşku ve heyecana bağlı olan kelimelerin kullanımı söz konusudur.
• Bestelenmesi için yazılmış olan gazel örnekleri vardır.
• Makam ve gazel okuyanlara da gazelhan ismi verilmiştir.