Hacim, katı, sıvı ya da gaz formunda olması fark etmeksizin tüm maddelerin temel özelliklerinden biridir. Sıvılar söz konusu olduğunda hacim, şayet sıvı madde bir karışım halinde ise, karışımın homojen ya da heterojen olmasına göre değişiklik gösterir. Birbiri içinde çözünen ve homojen karışım haline gelen iki sıvının karışımı söz konusu olduğunda, bu karışımın toplam hacmi, iki sıvının ayrı ayrı hacimlerinin toplamından ufak bir oranda da olsa daha küçüktür. Ancak birbiri içinde çözünmeyen ve karışmayan iki sıvının karışımı söz konusu olduğunda, yani sıvıların karışımı heterojen bir özellik arz ediyorsa, bu durumda karışımın toplam hacmi, iki sıvının ayrı ayrı hacimlerinin toplamı kadar olacaktır.
Sıvı Maddelerin Ölçümü
Sıvı maddelerin hacmini ölçmek için kullanılan birim, "litre"dir. Sıvı maddeler içinde bulundukları kabın şeklini alma özelliğine sahiptir. Bu nedenle sıvı maddelerin hacim ölçümü, dereceli kap ile yapılmaktadır. Uluslararası ölçüm sistemine (SI) göre bir litre, 1 desimetre küpe (dm3) eşittir. +4 derece sıcaklık ortamında 1 litre saf suyun kütlesi 1 kilograma ve 1 mililitre saf suyun kütlesi ise 1 grama eşittir.
Sıvıların Ölçümünde Kullanılan Aletler
- Dereceli silindir (mezür): Dereceli silindir ya da mezür olarak adlandırılan bu silindir şeklindeki kaplar ile, sıvı maddelerin hacmi ölçülmektedir. Dereceli silindirler cam malzemeden imal edilir. Üzerindeki çizgi ve rakam değerleri ile eşit olarak bölümlenmiş durumdadır. Eşit aralıklarla işaretlenmiş çizgilerin yanında yazan değerler, ölçülebilecek olan hacim değerleridir. Dereceli silindirin içine sıvı doldurulur, doldurulan sıvının miktarı silindir üzerinde yazan hangi değerin hizasına gelmiş ise sıvının hacmi o değere eşittir.
- Pipet: Sıvı maddelerin daha küçük miktarda ve duyarlı bir şekilde hacimlerini ölçmek için kullanılan, yine cam malzemeden imal edilmiş ölçü aletleridir. Pipet de yine dereceli silindir gibi, üzerindeki çizgi ve sayısal değerler ile derecelendirilmiştir. Pipetin ucu ölçülecek olan sıvıya batırıp havası emilir ve sıvı, pipet çizgisinin biraz üstüne kadar yükselince, pipetin üstü işaret parmağı ile kapatılır. İşaret parmağı hareket ettirilmek suretiyle sıvının serbest akması sağlanır. İstenen hacim miktarına erişince yeniden kapatılır.
