Dünyanın nefesini tuttuğu Nükleer Kriz’de son durum

NÜKLEER KRİZ

ABD Başkanı Donald Trump, 12 Mayıs'ta nükleer anlaşmayla ilgili son kararını açıklayacak. Kritik tarihe günler kala, İsrail'in çıkışıyla tansiyon iyice yükseldi. Peki bu süreçte neler yaşanıyor, Obama'nın İran'la yaptığı anlaşma devam mı edecek yoksa yaptırımlara geri mi dönülecek, Taha Dağlı sabah.com.tr için yanıtladı.

TRUMP 12 MAYIS'TA NEYE KARAR VERECEK?

ABD Başkanı Donald Trump geçtiğimiz Ocak ayında, İran'la Batı ülkeleri arasındaki nükleer anlaşmanın iyileştirilmesini talep etmiş, nihai kararını 12 Mayıs'ta vereceğini söylemişti. 12 Mayıs'a günler kala tansiyon doruğa çıktı. Trump, iyileşme olmazsa anlaşmayı iptal edip, İran'a yönelik ambargo sürecine geri dönecek.

TRUMP, ANLAŞMAYA NASIL BAKIYOR?

Trump seçildiğinden bu yana İran'la yapılan nükleer anlaşmanın çok kötü bir anlaşma olduğunu savunuyor. Trump'ın İran'a yönelik politikaları da, Obama'nın politikalarından çok farklı.

OBAMA NASIL BİR POLİTİKA GÜDÜYORDU?

2013 sonrası İran'la 5+1 ülkeleri arasında başlayan nükleer müzakerelerde 2015 itibariyle İran'a yönelik yaptırımların kaldırılmasına karar verilmişti. İran da uranyum üretimini sınırlandırmayı vaat etmişti.

OBAMA VE TRUMP'IN İRAN POLİTİKALARI KİM İÇİN NE ANLAM İFADE EDİYOR?

İsrail, Obama döneminde İran'la yapılan anlaşmaya tepkiliydi. Suudi Arabistan da öyle. Her ikisi de Obama'ya İran'la yakınlaştığı için reaksiyon verdiler. Trump ise İran karşıtı politikayla İsrail ve Suudi Arabistan'ı memnun etti, hatta bu iki ülkeyi birbirine de yakınlaştırdı.

İSRAİL'İN NÜKLEER ÇIKIŞI

Mossad 2017'de İran'da terkedilmiş görünümlü bir depodan 110 bin belgeyi bir gecede İsrail'e kaçırmış. Belgeler İran'ın gizli nükleer programıyla alakalıymış. Netanyahu o klasörlerin önünde kameraların karşısına geçip, İran'ı yalancılıkla suçladı.

ABD İSRAİL'İN İDDİASINA NE DEDİ?

ABD'nin yeni Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, İsrail'in sunduğu İran belgelerinin gerçek olduğunu söyledi. Beyaz Saray da İran'ı yalancılıkla suçladı.

İRAN NE YANIT VERDİ?

İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarif, Netanyahu'ya "yalancı çoban" diye karşılık verdi. İran Savunma Bakanı Emir Hatemi ise İsrail'i tehdit etti ve "sürpriz bir karşılık vereceğiz" dedi.

İRAN-İSRAİL DÜELLOSUNUN ÇATIŞMAYA DÖNÜŞME İHTİMALİ VAR MI?

İran-İsrail arası bir çatışma sahası Suriye olabilir. Pazartesi günü Hama'da İran üssünün vurulduğu iddia edilmişti, İran bunu yalanladı. Daha önce de İsrail, İranlıları Suriye'de vurmuştu. Ama kapsamlı bir çatışmaya girmediler.

TÜRKİYE'NİN BU SÜREÇTEKİ YERİ

Obama'nın 2015'te yaptığı, bugün ise Trump'ın karşı çıktığı İran'la Batılı ülkeler arasındaki nükleer anlaşmanın asıl mimarı Türkiye'dir. Türkiye 2010 Tahran Bildirisini o dönem İran Cumhurbaşkanı Ahmedinecat'a imzalatarak, Batı ile İran arasında müzakereci olmuştu. Yoğun bir diplomatik süreçti.

BUGÜN DÜNYANIN GÜNDEMİNDEKİ O ANLAŞMA TÜRKİYE'NİN ESERİ Mİ?

Türkiye, Brezilya ile birlikte İran'la Batı arasındaki nükleer uzlaşı sürecinin müzakerecisiydi. Ahmedinecat ikna edilmiş, uranyum takasının Türkiye'de yapılmasında bile uzlaşılmıştı. Ama o dönem Batı, bu anlaşmada İran'a itibar edilemez diyerek müzakereyi sonlandırdı.

2013'te Ruhani'nin gelişiyle, aynı anlaşma kabul edildi.

NÜKLEER ANLAŞMAYI KİMLER DESTEKLİYOR?

Almanya destekliyor. Fransa da kısmen destekliyor. Ama Trump'ın anlaşmayı komple fesih etmesini istemiyorlar. Rusya da bu süreçte İran'la anlaşmanın devam etmesinden yana.