Geçen hafta piyasaların en önemli gündemi altın ve emtia fiyatları oldu. Yatırımcıların güvenli liman olarak gördüğü ve sığındığı altında, çok hızlı ve nedeni tam olarak anlaşılamayan bir satış yaşandı. Altının kriz karşısında önemli bir yatırım aracı haline getiren neden yükseliş trendi bozuldu. Son yıllarda çok sayıda yatırımcının yönelmesi nedeniyle medyadaki haberler de doğal olarak altın üzerine odaklandı. Oysa petrolden bakıra, gümüşten buğdaya kadar emtia fiyatlarında ciddi düşüşler yaşanıyor. Altın ve gümüşteki spekülatif bir yükselişin ardından gelen bir düzeltme olarak değerlendirilebilir ancak sıra petrole, bakıra geldiği zaman durum değişiyor. Emtia fiyatlarının çoğunda son birkaç ayda yüzde 20'ye düşüşler gerçekleşti. Genel anlamda fiyat düştüğü zaman bunun temelde iki nedeni olabilir. Birinci açıklama şu: Fiyatlar yapay olarak merkez bankalarının para basması sonucunda yükseldi. Şimdi ise merkez bankaları para basmayı durduracak, bu nedenle emtiadaki balon sönmeye başladı. Bu inandırıcı bir açıklama değil. ABD, Avrupa ve İngiltere merkez bankaları yıllardır para basıyor ve en ufak bir geri adım atmış değiller. Ne zaman atacaklarına dair sürekli bir tartışma sürmesine karşın en azından aylarca bu yönde bir karar alacaklarına dair bir işaret yok. Üstelik şimdi bir de Japonya Merkez Bankası akla zarar bir yoğunlukta para basmaya başladı. Ve Japonya'dan kaçan para dünya piyasalarında varlık fiyatlarının, özellikle tahvillerin değerlenmesine, faizlerin düşmesine neden oluyor. Örneğin İtalya'da iki aydır bir hükümet yok, kısa vadede de kurulacak gibi görünmüyor. İtalya birkaç ay içinde yeniden genel seçimlere gidecek gözüküyor. Ekonomi durmuş durumda, borç sürekli artıyor. Borç oranı açısından İtalya, Yunanistan'ın yoluna girdi bile. Ama mart ayı başında yüzde 5'e doğru yükselen İtalyan 10 yıllık tahvil faizleri yeniden yüzde 4.20'lere kadar indi. Japonya tahvillerinde kaçan fonlar İspanya'dan Türkiye'ye kadar tahvil faizlerinin inmesine neden oluyor. Para basma konusunda beş altı ay sonrası için bir belirsizlik olsa bile bugün için likidite azalmıyor tam tersine artıyor.
Deflasyon sonunda geliyor mu?
likidite bol olduğuna ve kısa vadede azalmayacağına göre emtia fiyatlarındaki düşüşe başka bir açıklaması olmalı. Aylardır başta ABD olmak üzere dünya ekonomisinin daha güçlü büyümeye döndüğü yolunda haber, yorum ve analizler yapılıyor. Avrupa zaten büyümek bir yana küçülüyor, ABD büyümesi sıfırla iki arasında gidiyor. Japonya zaten 20 yıldır büyüyemiyor. Çin ve BRIC'i oluşturan diğer ülkelerin (Brezilya, Rusya ve Hindistan) ekonomileri sürekli yavaşlıyor. Para basmak ekonomileri zar zor ayakta tuttu, bundan sonra da bu durumun değişeceğine dair bir işaret yok. Bu noktada emtia fiyatlarının düşmesi akla şu soruyu getiriyor: Deflasyon mu geliyor? Ekonomiler küçülürken, talep olmaması nedeniyle fiyatların da gerilemesi anlamına gelen deflasyon 1929 krizinin özünü oluşturmuştu. Özellikle ABD Merkez Bankası (Fed) bu nedenle aralıksız para basarak kredilerdeki, mali sektördeki büzülmeyi telafi etmeye çalışıyor. Yine aynı nedenle bu kadar para basılmasına, emtia fiyatlarının bir dönem rekor fiyatlara yükselmesine (hala da fazla geri çekilmemiş olmasına) karşın enflasyon yaşanmıyor. Merkez bankaları deflasyondan çok daha fazla korkuyor. Bir yandan ekonomilerin hızlı büyüdüğü görüşü savunulurken, emtia fiyatlarının gerilemeye başlaması, durgunluğun hatta büyük bir daralmanın habercisi de olabilir. Bu durumda Fed'in varlık fiyatlarında oluşturduğu balon sadece emtia fiyatlarında değil bütün varlık fiyatlarında birer birer çökecektir. Tüketimin daralması nedeniyle şirket karları erirken hisse senedi fiyatları da büzüşecektir. Borç sorunu olan ülkeler, iflasla karşılaşacak, bu mali sektöre de sıçrayacaktır. Deflasyon tam bir felaket senaryosu olur. Üçüncü seçenek ise merkez bankalarının giderek daha fazla para basarak direnmeleri olabilir. Dünya ekonomisini deflasyona sokmamakta başarılı olmaları halinde bir noktadan sonra enflasyonun patlaması kaçınılmaz olacak. O zaman da altının parıltısı tarihte görülmedik şekilde ışıldayabilir. Dünya devasa borçların bedelini sonunda şu ya da bu şekilde ödemek durumunda kalacak.
