Türkiye'de yaklaşık 500 adet özel ve Kültür Bakanlığı'na bağlı müze var. Müzelere olan ilgi de her geçen yıl artıyor. Ancak müze ziyaretçilerinin eğitim ve gelir düzeyleri gibi bilgileri veren yapılmış ve kamuyla paylaşılmış kapsamlı bir araştırma yok. Biz de 2011 verilerinden yola çıkarak müzeleri kimlerin gezdiğini araştırdık. 2011'de Kültür Bakanlığı'na bağlı yaklaşık 300 müzeyi ziyaret edenlerin sayısı 2010'a göre üç milyon artarak 28 milyon'a ulaştı. Devlet müzelerini en çok gençler ziyaret ediyor. Özellikle tarihe olan ilginin artmasıyla müzelere olan ilgi arasında da bir paralellik var. Türkiye'nin önde gelen özel müzelerini ise 2011'de yaklaşık 2 milyon kişi gezmiş. İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı Miniatürk, Yerebatan Sarnıcı ve Panorama 1453 Tarih Müzesi'ni ise yaklaşık 3 milyon kişi ziyaret etmiş. Özel müzeleri de yine ağırlıklı olarak gençler geziyor. Yetişkinler arasında ise kadınların müzeleri daha çok ziyaret ettiği ortaya çıkıyor. Yeditepe Üniversitesi Antropoloji Bölümü öğretim görevlisi ve Avrupa Birliği müze projelerine danışmanlık yapan, arkeolog ve müzeolog Mine Küçük, "Müze deyince Türk insanının aklına arkeoloji müzeleri gelir. Bunun nedeni arkeoloji müzelerinin Türkiye'de çok eski olması ve Anadolu tarihinin çok zengin olması. Topkapı Sarayı ise artık bir müze klasiği, tarihi özelliğinden dolayı ise özellikle muhafazakar kesimin gezdiği bir müze" diyerek ilginin sebeplerini açıklıyor.
KADINLAR DAHA ÇOK MÜZEYE GİDİYOR
İstanbul Modern, Pera Müzesi ve Sabancı Müzesi gibi özel müzeler ziyaretçilerin sosyal profillerini araştırıyor. Özel müzeleri gezenlerin çoğunu kadınlar oluşturuyor. İstanbul Modern'in yerli ziyaretçilerinin yüzde 64'ü 19-45 yaş arası kadınlar. Pera Müzesini gezenlerin yüzde 74'ünü kadınlar oluşturuyor. Sabancı Müzesi'ni gezen kadınların oranı ise yüzde 58. Akademisyen Mine Küçük "Müze ziyaretçisi yetişkinler arasında en çok kadınlar hatta orta yaşlı kadınlar bulunur. Birçok erkek eşini dışarıda bekler" diyor.
Kültür Bakanlığı'na bağlı müzelerin sosyal profille ilgili bir araştırması yok. Ancak Müzeler Genel Müdürlüğü'nün açıklamasına göre en çok öğrenciler bakanlığa bağlı müzelere ilgi gösteriyor.
Oyuncak Müzesi'ni ise hafta sonu yetişkinler, hafta içi ise okul gruplarıyla öğrenciler ziyaret ediyor.
Ankara'daki Cer Modern'i de en çok gençler ziyaret ediyor. Gençlerin oranı yüzde 57.
AVRUPA'DA EN ÇOK EĞİTİMLİLER GİDİYOR
Peki Avrupa'da durum nedir? Fransız sosyologlar Alain Darbel ve Pierre Bourdieu'nun müze gezenlerin sanata ilgileriyle ilgili kapsamlı araştırması ilk kez Türkçe'ye çevrildi.
Sanat Sevdası adıyla Metis Yayınları'ndan basılan kitabın sonucunda sanat müzelerini gezenlerin yüzde 1'ini çiftçilerin, yüzde 4'ünü işçilerin, yüzde 5'ini zanaat ve ticaretle uğraşanların, yüzde 23'ünü çalışanlar ve orta kademe memurların, yüzde 45'ini ise üst sınıfa mensup insanların oluşturduğu belirtiliyor. Ziyaretçilerin yüzde 9'unu diplomasızlar, yüzde 25'ini ise lisans eğitimi görmüş insanlar oluşturuyor.
MÜZELERDE ÇEŞİTLİLİK ARTTI
Artık müze denince sadece arkeoloji müzeleri akla gelmiyor. 2000'li yıllarda arka arkaya açılan özel müzeler sayesinde artık çeşitlilik var. İstanbul'da İstanbul Modern, Panorama 1453 Tarih Müzesi, Miniatürk ve Oyuncak Müzesi gibi farklı alanlarda müzecilik yapan kurumlar bu çeşitliliğin bir göstergesi.
2011'de Eskişehir Eti Arkeoloji Müzesi'nde diğer arkeoloji müzelerine de örnek olabilecek bir gelişme oldu. Dijital araçlar getirilen müzede ilk kez tarih öncesindeki bir köy dijital araçlarla canlandırıldı, ziyaretçiler farklı bir arkeoloji müzesi gezme deneyimi yaşadı.
İstanbul Topkapı Sarayı'ndaki Harem Odası büyük ilgi görüyor. Harem Odası'nı 2011'de 743 bin 250 kişi gezmiş.
EN ÇOK ZİYARET EDİLENLER
DEVLET MÜZELERİ
1 Ayasofya Müzesi 3 milyon 196 bin
2 Topkapı Saray Müzesi 3 milyon 24 bin
3 Efes Müzesi, Örenyeri 2 milyon 300 bin
4 Mevlana Müzesi 1 milyon 735 bin
5 Hierapolis Müzesi, Örenyeri 1 milyon 700 bin
ÖZEL MÜZELER
Özel müzelerden İstanbul Modern'i 2011'de 646 bin 375 kişi ziyaret etmiş.
İstanbul'daki Rahmi M. Koç Müzesi'ni 250 bin, Sabancı Müzesi'ni 200 bin, Pera Müzesi'ni 194 bin 200, İstanbul Oyuncak Müzesi'ni 100 bin, Rezan Has Müzesi'ni ise 15 bin kişi gezmiş.
Eylül ayında açılan ve sadece haftasonları açık olan Borusan Contemporary'yi ise 2011'de 6 bin kişi ziyaret etmiş.
Ankara'da CerModern ise 24 bin 865 kişi tarafından gezilmiş
ŞEHİRLER
1 İSTANBUL 8 milyon 152 bin 662 kişi
2 İZMİR 3 milyon 585 bin 261 kişi
3 ANTALYA 3 milyon 421 bin 378 kişi