Nurdeniz ERKEN - Sabah.com.tr
Üstelik kapısı da herkese açık, özellikle öğrenci ve akademisyenlerin onun biriktirdiği tarih kesitinden faydalanması için her türlü kolaylığı da sağlıyor. Ancak tüm bu özelliklerinin yanında İrfan Yalın şu sıralar öyle bir koleksiyonla uğraşıyor ki ünü Amerika'ya kadar ulaşmış. Türkiye'nin tek "teneke fotoğraf" koleksiyonuna sahip olan Yalın'ın elinde 1860-1880 yılları arasındaki Amerikan İç savaşı dönemine ait bine yakın teneke fotoğraf var. Yaklaşık 10 yıl önce çocuk fotoğrafları biriktirirken bir arkadaşının kendisine yolladığı teneke fotoğrafla başlayan koleksiyonunun çığ gibi büyüdüğünü anlatan Yalın " Elime ilk aldığımda ne olduğunu anlayamadım. İşin uzmanlarına sorup araştırınca bunun fotoğraf sanatının ilk eserlerinden olduğunu öğrenip araştırmayı sürdürdüm. Zamanla dünyanın dört bir yanından teneke fotoğraflar toplamaya, özellikle de Amerikan İç Savaşı dönemi insan fotoğraflarına yoğunlaştım" diyor. Bir radyo programında koleksiyonundan bahsedince ABD'li fotoğrafçıların koleksiyonundan haberdar olduğunu anlatan Yalın " Gelip fotoğrafları görünce ağızları açık kaldı, bu kadar geniş bir koleksiyonun bir Türk'ün elinde olduğunu görünce çok şaşırdılar" dedi.
FOTOĞRAFLAR İÇİN TIKLAYIN
O ANIN TEK KOPYASI
Fotoğrafın icadından sonra Louise Daugerre'ın 1837 yılında geliştirdiği Daugerreotype adı verilen yöntemle bakır bir levha sünger tozu ve zeytinyağı ile silindikten sonra 1/16 oranında su ve nitrik asit bileşiminde yıkanıyor, hafif ateşte ısıtılıp yeniden nitrik asite batırılarak hazırlanıyor. Daha sonra hazırlanan teneke levha iyoda batırılıp makineye yerleştiriliyor ve fotoğrafı çekilecek nesnenin 5 ile 40 dakika poz vermesi sağlanıyor. Elde edilen görüntü 47.5ºC ısıdaki cıvayı kapsayan bir tepsinin içine konulduktan sonra ortaya çıkıyor. "Gümüş iyodür kaplı bakır levhayı karanlık kutu içinde objeden yansıyan ışıkla pozlandırıp, civa buharıyla geliştiriyor ve reaksiyonu durdurmak için ise, tuzlu eriyik içinde yıkıyordu" diyen Yalın "Bunun sonucunda oluşan görüntü aynı zamanda negatif de olduğu için tek kopya olarak elde edilmekteydi ve çoğaltılamıyordu. Eğer fotoğrafçı özel aynalı bir kamera kullanmıyorsa, fotoğraf sağ-sol yönünde ters bir şekilde oluşuyordu" diyor.
TÜRKİYE'DEKİ TENEKE FOTOĞRAFLARIN PEŞİNDE
teneke levhaların üzerinde oldukça net ve biricik olan bu fotoğraflar, fotoğraf sanatının da öncüleri olarak kabul ediliyor. Çok pahalı ve meşakkatli olduğu için dünya üzerinde için oldukça sınırlı sayıda teneke fotoğraf olduğunu dile getiren İrfan Yalın " Bu fotoğraflardaki kişiler kendilerini ilk kez bu şekilde gördükleri için o dönem fotoğraf çektirmek oldukça kıymetli ve zordu. Ancak aristokratların çektirebildiği fotoğraf, zamanla geliştirilen teknikler sayesinde daha da ucuzlayıp herkesin ulaşabildiği bir şey halini alıyor. Üstelik teknolojinin gelişmesiyle pozlama süresi de kısalıyor" diyor. "Daugerre tipi ile elde edilen görüntü çok net olsada da levhanın kolayca kırılması fazla gelişmesini önledi" diyen Yalın "Osmanlı coğrafyasında da bu teknik kullanılmış. Hatta 15 Ağustos 1841 tarihli Ceride-i Havadis Gazetesi'nde 'Daguerreotype' tekniğinden bahsediliyor ve terim Türkçeleştirilerek ' ateş yazması' olarak tarif ediliyor. En büyük arzum, bu coğrafyada çekilmiş teneke fotoğraflara da ulaşmak" diye konuşuyor.
ABD'Lİ FOTOĞRAFÇILAR ŞAŞIRDI
Özellikle ABD İç Savaşı dönemine ait insan fotoğraflarını biriktirdiğini anlatan Yalın " İngiltere'den de gelen fotoğraflar var. Bu fotoğrafları elinize aldığınızda ne kadar kıymet verilmiş olduğunu anlıyor ve görüntünün netliğinden etkileniyorsunuz" diye konuşuyor. Yalın'nın koleksiyonunun ünü ABD'ye kadar yayılmış.Ortadoğu'da yayın yapan bir radyo programında koleksiyonundan bahseden Yalın'a ABD'li fotoğrafçılar ulaşmış ve gelip fotoğrafları görmek istemiş. " Bu fotoğrafları işin uzmanları bile çok az biliyor, da önce yakından görenlerse daha da az.Bu kadar çok teneke fotoğrafı bir arada gördüklerinde ağızları açık kaldı ve beni Bursa'da gerçekleşecek Uluslar arası Fotoğraf Festivali'ne konuşmacı olarak davet ettiler" diyen Yalın 15 Eylül'da festivalin açılışını teneke fotoğraflarının dialarından oluşan bir sunumla yapacak.