ŞANGHAY- Çinli e-ticaret devi Alibaba'nın bir iştiraki, haziranda yüz milyonlarca kullanıcısına bir teklifte bulunarak şöyle dedi: Bize nakdinizi verin, size Çin bankalarından daha fazlasını ödeyelim. Tasarruf sahipleri, devletin belirlediğinden epey yüksek olan faiz oranlarını duyunca şirkete akın ettiler. Şubat itibariyle 81 milyon kişi, şirketin para piyasası ürünü Yu'e Bao'ya (anlamı, "hazine artığı") kaydolmuştu. Fonda şu an 40 milyar dolarlık varlık bulunuyor. Bu da onu Çin'in en büyük para piyasası fonu yapmaya yetiyor. Üstelik başka Çinli internet firmaları da, Yu'e Bao'dan daha yüksek getiriler vaat ederek, aynı yola başvurdu. Yani Çin hükümetinin ekonomi yönetimindeki en önemli araçlarından biri olan faiz oranı saldırı altında. Şanghay Jiao Tong Üniversitesi İleri Finans Enstitüsü'nden Chang Chun, "Faiz oranlarındaki serbestleşmenin başlangıcını görüyoruz. İnsanlar tasarruf birikimlerine daha fazla getiri istiyor ve burada da mevzuatı aşmanın yollarından birini görüyoruz" diyor. Al ibaba'nın başkanı Jack Ma, Çin'deki mevzuatın küçük yat ırımcı ları ve ortalama tüketicileri boğduğunu belirterek, "Finans sektörünün bir devrim için oyunbozanlara ihtiyacı var" diyor. Paralarına yıllık yüzde 7'yi bulan faizler alan Çinli tasarruf sahipleri bu işten en kârlı çıkanlar. Geleneksel bankaların aynı cömert l iği gösterdiği söylenemez. Onların verdiği şu anki faiz yüzde 3.3. Çinli karar vericiler yıllarca faiz oranlarını serbestleştirecekleri sözünü verdi. Fakat piyasa güçlerinin ekonomide daha büyük rol almasını sağlayacak cesur bir reform kapsamında verilen bu sözlere rağmen faizdeki kontroller kaldırılmadı. Onun yerine hükümet, tasarruf faizlerine üst, kredi faizlerine de alt sınır getirdi. İkisi arasındaki net fark da 1990'larda büyük kayba uğrayan bankaların yeniden yapılandırılmasında kullanıldı. Tasarruf sahipleriyse enflasyon genel olarak devlet kontrolündeki tasarruf faizlerinden yüksek olduğu için zarar ettiler. Ekonomistler uygulamanın tasarruf sahipleri için adeta bir vergi hükmünde olduğunu belirtiyor. Öte yandan analistler, internet firmalarına yatırım ve finansal hizmet izni veren hükümet kararının devlet bankalarına bir alternatif yarattığını ve faizdeki kontrolleri fiilen gevşettiğini söylüyor. Burada nispeten az miktarda bir para söz konusu olsa da (9 trilyon dolarlık bir ekonomide 50 milyar dolar civarı), internet finansının büyümesi tasarruf için yapılan rekabeti şiddetlendirerek, zaten nakit sıkışıklığı içinde olan devlet bankaları üstünde baskı yaratacaktır. Gerçi yatırımcıların risklerden habersiz olabileceği konusunda uyaranlar da var. Çinli düzenleyiciler geçen ay, sektör için yeni kurallar düşündüklerini açıkladılar. Fakat internet finansının önde gelenleri (Alibaba, Baidu ve Tencent) kanun dahilinde faaliyet gösterdiklerini ve nakdi düşük riskli yatırımlarda değerlendirdiklerini; daha çok bankaların ve diğer mali kuruluşların birbirine ödünç para verdikleri bankalar arası piyasada yatırım yaptıklarını belirtiyor. Analistlerse mevduat anaparasının güvence altında olmadığına ve tüketicilerin zarara uğrayabileceklerine dikkat çekiyor. Yine de Yu'e Bao'nun sadeliği ve kolaylığı yatırımcılara cazip geliyor. Hesap sahipleri bir renminbi (16 sent) gibi küçük tutarları bile havale edebiliyor ve paralarını faiz kaybına uğramadan istedikleri zaman çekebiliyor. Cep telefonlarından günlük kazançlarını da öğrenebiliyorlar. Hong Kong'lu bankacı Joe Zhang, "Yu'e Bao'nun cazibesi küçüklüğünden geliyor. Büyük bir yatırım yapmanıza gerek yok. Bütün mesele bu" diyor.
DAVID BARBOZA
