Kendisi olmayan bir karakteri günlerce, bazen aylarca yaşatmak kolay olmasa gerek. Oyunculardan bahsediyoruz elbette. İşin eğitim tarafı olmazsa olmaz ama ağır bir psikolojik yükün altına da giriyor oyuncular. Karaktere hazırlık, o karakteri yaşamak ve yaşatmak. İşte bu konuda bizde oyunculara psikolojik danışmanlık hizmeti veren ender isimlerden biri Ayça Bolten Ülkü. Kendisiyle mesleğinin sırlarını konuştuk...
- Öncelikle oyucu psikolojisi ve oyucu psikologluğu (oyunculara psikolojik danışmanlık) kavramlarını açarak başlar mısınız? Ne anlamamız gerekiyor bu iki kavramdan?
- Performans gerektiren alanlarda kişilerin potansiyellerinin doğru değerlendirilmesi ve kullanılması burada ana çıkış noktası aslında.
Oyunculuk da bu yoğun performans alanlarından biri. Oyunculuğun diğer bazı sahne sanatlarından ayıran tarafı yoğun duygu barındırıyor olması. Bir oyuncu yer aldığı oyun, film ya da dizide bir karaktere bürünüyor. Bir anlamda o karakteri üstüne giyiyor. Geçmişiyle, kişilik özellikleriyle, duygularıyla, düşünceleriyle. Bir de karakterin değişken ruh hallerini de o süre boyunca yaşıyor, yaşatıyor. Bazen günde iki saat, bazen aylarca. Ve her projede bu karakterler değişiyor. İşte oyuncuların bir rolü çıkarırken yaşadıkları süreçler ve sonrasında yaşadıkları oyuncu psikolojisi kavramının anahtar kelimeleridir. Bir diğer taraftan da yüksek performansla o rolü nasıl ortaya koyacağıdır. Oyuncular için psikolojik danışmanlık ise, biraz önce bahsettiğim alanlarda oyuncunun performansını yükseltmek için mental ve psikolojik donanımlarını arttırmak için yapılan çalışmalardır.
- Sizi bir psikolojik danışman olarak oyuncu psikolojisi alanında çalışmaya iten ne oldu?
- Yıllardır bu alanda çalışan biri olarak çok farklı alanlarda çalışan danışanlarım oldu. Bunların içinde müzisyenler ve oyuncular da vardı. Aldıkları konservatuvar eğitimlerinin ağırlığı, yaratıcı alanlarda çalışan kişilerin yaşadıkları zorluklar ve sonuçları biraz da beni bu alanda biraz daha derinleşmeye yönlendirdi. İçine daldıkları hikayeye nasıl güvenli dalacakları ve nasıl güvenli bir şekilde o hikayeden çıkacakları, sonra başka bir hikayeye nasıl atlayacakları başlangıç için güzel sorulardı. Uygulanan bazı oyunculuk tekniklerinin kişide başka hikayeleri tetiklediğine ya da kendi kişisel engelleri sebebiyle takılmalar yaşadığına, performansını ortaya koyamadığına ve sonrasında yaşanan zorluklara tanık olmak da beni bu alana çeken noktalar.
- Bir oyuncu psikoloğu nasıl çalışır, ne yapar? Genellikle hangi oyuncularla çalışıyorsunuz... İçlerinde tanıdık olanlar var mı tiyatrodan, sinemadan?
- Geçtiğimiz 20 yıl içinde performans gerektiren her alanda yer alan kişilerin mental ve psikolojik donanımlarının geliştirilmesinin önemi üzerinde daha fazla durulmaya başlandı. Hatta bunun ilk örneklerini spor psikolojisi alanında gördük. Yapılan akademik çalışmalara da baktığınızda sporcuların mental ve psikolojik olarak geliştirilmesi dolayısıyla performanslarının arttırılması ile ilgili daha fazla çalışma görürsünüz. Bir oyuncunun da fiziksel, mental ve duygusal olarak donanımı güçlü olmalıdır. Fiziksel kısımda genelde çok büyük sıkıntılar yaşanmıyor, somut yöntemlerle kısa sürelerde sonuçlar alabiliyorsunuz. Ancak kişinin kendi potansiyelini doğru değerlendirebilmesi için, öncelikle kendini doğru tanıması, sonra da çevresinin farkına varması gerekiyor. Yani bir oyuncunun duygusal zekasının gelişmiş olması hem yaşayacağı zorlukları minimize eder, hem de performansını yükseltir. Bizde de süreçler öncelikli olarak kişinin kendini fark etmelerini sağlamakla başlıyor. Oyuncu adayları ile de halen oyunculuğu sürdürmekte olan kişilerle de onların performanslarını geliştirmeye yardımcı olacak şekilde çalışıyorum.
Bazen de yaşadıkları performans kaygısının üstesinden gelme konusu da çalışıyoruz.
Takdir edersiniz ki bir isim vermem mümkün değil, benim işimde gizlilik esastır...
- Oyuncular sizden hangi alanlarda destek alıyorlar?
- Oynayacakları karakteri derinlemesine tanıma ve hazırlık, onu hayata geçirirken varsa engelinin üstesinden gelme, performans sırasında odaklanma, sahne ve performans kaygısının üstesinden gelme, özgüven geliştirme gibi başlıklarda çalışıyoruz.
ÇOK NADİR GÖRÜLEN BİR MESLEK
- Bizde oyuncuların psikolog desteği alması yurt dışına göre ne kadar yaygın?
- Performansı geliştirmek üzere bir psikiyatr, psikolog ya da psikolojik danışmanla çalışmak henüz bizim ülkemizde çok yaygın değil. Ancak sanıldığı gibi yurt dışında da çok yaygın değil.
Oyuncular oynadıkları rollere ilişkin temel psikolojik özellikleri tanımlasalar ve onu üzerinden o performansı gerçekleştirseler de, oyunculuk eğitimlerinde nadiren bu konuya önem veriliyor.
- Bir oyuncu psikoloğu olarak yurt dışındaki ve bizdeki oyuncuları psikolojik olarak kıyasladığınızda neler görüyorsunuz?
- Böyle bir genelleme yapmak bana doğru gelmiyor doğrusu. Sadece şöyle bir cevap verebilirim, eğer bu işi yapıyorsanız tüm duyularınız ve algınız açık olmalı. Bu açıklık hem içinize hem dışınıza doğru olduğunda, yeteneğinizi taçlandırırsınız. Hayatta da işinizde de ödülünü alırsınız.
- Size birkaç oyuncu ismi versem, oyunculuklarını psikolojik olarak değerlendirmeniz mümkün olur mu? Kıvanç Tatlıtuğ, Şener Şen, Türkan Şoray, Kenan İmirzalıoğlu ya da sizin ekleyeceğiniz başka isimler...
- Bu soruya şöyle cevap verebilirim; bahsettiğiniz isimler ve ülkemizdeki birçok oyuncu kariyerleri boyunca birbirinden farklı pek çok karakteri canlandırdı ve her bir karakterin yıllar sonra bile zihinlerimizde yeri var.
Bazen bir mimik, jest, duruş, bakış, bazen de bir replikle hatırlıyoruz. İz bırakmışlar ve bırakıyorlar. Bunu sadece yetenekle değil mutlaka öğrendikleri birtakım yöntemleri de kullanarak başarıyla yapıyorlar.
