Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik saldırılarının üçüncü haftasındayız. Savaş tüm acımasızlığıyla sürüyor. Süreçle ilgili bilinmezliklere de her gün yenileri ekleniyor. Örneğin Rusya'nın saldırıları ne kadar sürecek? Yeni bir Vietnam ya da Afganistan savaşı mı geliyor? Ama dünyanın arka planda sorguladığı başka bir soru daha var: Rusya ve Çin ne kadar yakın? Kehanetleriyle ünlü Economist dergisinin 2022 beklentilerinde ABD'nin küresel liderliğinin test edileceği öngörülmüştü. İlk adımı Rusya, Ukrayna'ya saldırarak attı. Çin'in benzer adımı Tayvan'da atmasından endişe ediliyor. Şu ihtimali de göz önünde bulundurmakta fayda var: ABD ve müttefikleri arka planda Çin ve Rusya'yı test ediyor olabilir. Özetle işler biraz karışık. Nasıl olmasın! Dünyanın yeni düzeni kuruluyor sonuçta. İşte biz de haberimizde Ukrayna savaşının Rusya ile Çin ilişkisini ne denli etkileyeceğine bakacağız. Ayrıca ABD ve Batı'nın durumunu da ele alacağız.
ABD, ÇİN'İ TEST EDİYOR
Birçok görüşe göre, Washington yönetiminin önceliği Çin... Birincil rakip olarak karşılarında Çin'i görmek istiyorlar. Hatta, "Rusya'yı Ukrayna'da askeri ve ekonomik açıdan yıpratıp masa dışında bırakmak istiyor" fikri ağırlıkta. Ayrıca bu süreçte Çin'in de Rusya'ya vereceği desteği test etmiş oluyor. Beyaz Saray Sözcüsü de Çin'in durduğu yeri ve oynamak istediği rolü anlamak için çalışacaklarını söyledi. Yani Çin yönetimi aslında bir yerde ABD'ye karşı Rusya'yı ne kadar yanına alacağına karar verecek. Avrupa'da durum hâlâ karışık. Ukrayna krizinin başlarında Financial Times gazetesinde bir analiz yayınlanmıştı. O makalede şu soru sorulmuştu: "Avrupa ülkeleri 21. yüzyılı kıta dışındaki ülkelerin itip kakmalarıyla mı geçirecek?" Avrupalı ülkeler Çin veya Rusya'ya karşı ortak ve güçlü bir adım atmamakla eleştiriliyordu. Örneğin, Rusya'yı durduramadılar. Ya da Çin'in örtülü şekilde Avrupa Birliği üyesi Litvanya'ya Tayvan nedeniyle ekonomik yaptırım uygulamasına da ses çıkaramadılar. Fakat Rusya'nın Ukrayna'ya müdahalesi ile durum değişti. Avrupa yakın zamanda olmadığı kadar birlik görüntüsü veriyor. Ama önümüdeki dönemde Avrupa içerisinde liderlik sorunu artacak ve NATO'nun pozisyonuna dahil tartışmalar alevlenecek.
BİRBİRLERİNİ TAMAMLIYORLAR
Rusya, yüzölçümü olarak dünyanın en büyük ülkesi, Çin ise dünyanın en kalabalık... Ya da Moskova'nın elinde enerji kaynakları ve silah var. Pekin'de para ve teknoloji. Kağıt üzerinde birbirlerini çok iyi tamamlıyorlar aslında. Diğer taraftan Çin, devlet konrollü komünist bir rejim ile yönetiliyor. Rusya'nın da yakın geçmişi ortada. Siyasi, ekonomi, askeri ve toplumsal olarak Batı bloğuna alternatif olarak dünyanın karşısına çıkıyorlar. ABD de Rusya'nın Ukrayna'ya saldırıya geçmesinden hemen önce Moskova ve Pekin'i "hiç de liberal olmayan" bir dünya düzeni yaratmak için birleşmekle suçlamıştı. Peki gerçekten yakın müttefikler mi ya da birbirlerini tamamlıyorlar mı? Kısa cevap aslında basit: Hayır. Çin ve Rusya düşünüldüğü kadar yakın değil. 1969 yılında sınır savaşı yapmışlardı. İki ülkenin dört bin kilometrelik ortak sınırındaki sorunlar yeniden alevlenebilir.
UKRAYNA SONRASI NELER OLUR?
Çin Devlet Başkanı Şi Jinping, aralık ayında Ukrayna konusunda Rusya'yı haklı bulduklarını dile getirmişti. Ama şimdiye kadar Rusya çok büyük destek vermedi. Fakat bazı yorumlara göre Ukrayna savaşının sonunda iki ülke daha çok yakınlaşabilir. ABD ve müttefikleri ekonomik olarak Rusya'yı küresel sistemin dışına itip yalnızlaştırmaya yönelik bir politika izliyor. TIME dergisindeki analize göre yaptırımların ardından Pekin ile Moskova, aralarında kuracakları yeni ilişki ile doların küresel ekonomideki domine gücünü bile kırabilirler.
PEKİN TECRÜBESİZ, MOSKOVA YORGUN
İki ülkenin askeri açısından durumlarına bakalım. Dünyann en güçlü orduları listesinde Rusya hep ABD'nin ardından ikinci sırada yer alıyor. Çin'in bir sıra üstünde. Rusya ordusu tecrübeli ama yorgun. Diğer taraftan Çin ordusu 1979 yılından beri savaşmadı. Rusya'nın hava savunma sistemleri iyi. Çin bu konunun daha başında. Hatta Rusya'dan S-400 bataryaları aldılar. Ama Rusya'nın Çin'e verdiği S-400'ler diğer ülkelere verdiklerinden farklı. Yani yazılımı ve teknolojisi orijinalinden farklı. Kopyalamalarından endişe ediyorlar. Nükleer silahlar noktasında da Rusya'nın her an fırlatılmaya hazır 7 binden fazla nükleer savaş başlığı var. Çin'in 300'lere ulaştığı düşünülüyor.
ORTA ASYA'DA REKABETTELER
Çin ve Rusya birçok farklı bölge ve alanda tabii ki rekabet halinde. Örneğin akla ilk gelen yer Orta Asya. Çin için bölge, Kuşak Yol açısından çok kritik önemde. Afganistan'daki güç boşluğu büyük bir risk. ABD, Çin ve Rusya'yı Orta Asya'da karşı karşıya getirmek isteyebilir. Pekin ve Moskova Asya Pasifik bölgesinde de rekabet var. Sovyetler döneminde Çin yönetimi, Moskova hükümetinin özellikle Vietnam'daki etkisinden çok rahatsızdı. Rusya ve Çin ayrıca Sibirya ile Kuzey Kutup bölgesindeki doğal kaynaklar noktasında da rakip. Çin ayrıca silah üretimi ve satışında Rusya'ya ciddi rakip olmaya başlıyor.
LİDERLERİN ARASI ÇOK İYİ
Pekin-Moskova hattının son dönemde bu denli yakınlaşmasının arkasında hiç şüphesiz iki ülkenin liderlerinin faktörü çok etkili. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Çinli mevkidaşı Şi Jinping'in arası çok iyi. Buna ek olarak iki ülke arasındaki ticaret hacmi 150 milyar dolara yaklaştı. Enerji iş birlikleri de son sürat artıyor.
