Sadece içimizi, dışımızı ısıtmakla kalmaz çayımızı, yemeğimizi yapar, çamaşırımızı kurutur ve bütün aileyi bir araya toplardı soba... Soba eski Türk kültüründeki 'ocak'tı... Ocak tütsündü bir kere, gerisi olurdu nasıl olsa; sağlıkla, selametle... Gücü tek odaya yettiğinden kolektif bir aile yaşantısının da mimarıydı. Bugün en azından 40'ı deviren neslin çocukluğu, ilk gençliği soba etrafında, soba sıcağıyla geçti.
Ama bakmayın böyle soba nostaljisi yaptığımıza... Pek çoğumuz için soba bir nostalji objesi olarak kalsa da, Türkiye'de de özellikle son iki-üç yıldır sobaya rağbet çok. Kimi çocukluğunda duyduğu özlemden kullanıyor, kimi ihtiyaçtan... Özellikle son yıllarda kış bahçeleri, teraslar ve yazlık evlerini kışlık olarak kullananların da şömine modeli soba satın almaları piyasayı hâlâ canlı tutuyor...
Ama işin ilginci, sobayı unutalı aradan yıllar geçen, en az son iki-üç kuşağının sobayı hatırlamadığı Avrupa bu kış bizim emektar ısınma aracımızı kullanmaya hazırlanıyor. Rusya'nın doğalgaz vanalarını kısmasıyla başlayan süreçte, her gün birbirinden ilginç tasarruf tedbirleri açıklayan Avrupa ülkeleri, Türkiye'deki soba üreticilerine siparişler veriyor... Sadece doğalgaz değil elektrikte de sıkıntı yaşayan Avrupa bu kışı soba sıcağıyla geçirecek gibi görünüyor.
AVRUPA SOBAYA ALIŞACAK
Soba bu şekilde dünyanın gündemine girince biz de, İstanbul- Eminönü'ndeki neredeyse 90 yıllık Sobacılar Çarşısı'na uğradık. Esnafla hem Avrupa'nın durumunu hem satışlarını konuştuk hem de soba üzerine derin felsefe yaptık!
İstanbul'un cıvıl cıvıl, ne ararsanız bulabileceğiniz sürprizli semtlerinden biri Eminönü... Göz dolduran, gönül ferahlatan bir semt. Hele tarihe, İstanbul'un kadim kültürüne de meraklıysanız büyük keyif Eminönü'nde turlamak. İşte Eminönü Sobacılar Çarşısı da bu semtin şehre hediyelerinden... Toplam 20 dükkan var. Vaktiyle, yani Türkiye'de sobanın soba olduğu zamanlarda hepsi sobacıymış. Bugün, bütün teferruatıyla sadece soba satan beş dükkan kalmış. Çoğu da zaten bu işi dört kuşaktır yapıyor. Büyük dede mesleği yani...
BULGARİSTAN'DAN TALEP ÇOK
İşte 'sobacı torunun torunu', 25 yaşındaki Tarık Çelik de bunlardan biri. Çocukluğu bu dükkanda geçmiş, hâlâ sobacılık yapmaya devam ediyor. "Türkiye'yi sorarsanız özellile pandemi döneminde satışlar patladı" diyor Çelik ve anlatıyor: "Pandemide epey insan, yazlıklarını kışlık olarak kullandı. Oralara gitti. Dekoratif, şömine tipli sobalar aldılar. Hem nostalji yaşamak için hem de soba sıcağını özlediklerinden. Açıkçası son dönem bizim piyasayı bu sayede pandemi canlandırdı..."
"Peki, Avrupa'da yaşanan enerji krizi nedeniyle soba talebi geliyor mu?" diye soruyoruz, şöyle yanıtlıyor: "Avrupa bu kış Rusya'nın doğalgaz kısıtlamasıyla ciddi bir kriz yaşıyor. Biz perakendeciyiz... Ama üretici firmalara Avrupa'dan sipariş geldiğini biliyoruz, duyuyoruz. Eğer talep çok fazla olur da, üretici firmalar talebe yetişemezlerse bizden de soba tedarik ederler. Bize o zaman yansır bu durum. Biz ülkemizin doğru siyasetiyle enerjide bir kriz yaşamıyoruz çok şükür. Ama bizde de bir nostalji objesi olarak soba son iki üç yıldır yükselişte. Evinde doğalgazı, kombisi olanlar bile bir odaya soba kurup, o eski sıcaklığı yaşamak istiyor. Üzerinde ekmek kızartmak, kestane pişirmek, çay demlemek istiyor. Bu işin lüks kısmı ama sayıları çok olmasa da maddi durumu artan doğalgaz fiyatlarına yetmediği için sobayı tercih eden de var."
Furkan Çelik de aynı ailenin başka bir dükkanında büyük dede mirası mesleğe devam edenlerden. Çelik de başka bir konuya dikkat çekiyor. Özellikle son dönemde, Bulgarların bizzat gelip soba aldıklarını anlatıyor: "Son dönemde özellikle Bulgaristan'tan çok talep var. Bireysel satışlar bunlar tabii. Toptan değil. Ama çok satıyoruz Bulgarlara. Her tipten alan var. Şömine usulü de, eski usul klasik döküm sobalardan da, kovalı teneke sobalardan da... Bir de ilginçtir Ürdünlüler çok soba alıyor bizden. Genel olarak Arap ülkelerinden talep var ama, Ürdün özellikle dikkat çekiyor."
SERKAN TOPUZ (SOBACI)
Avrupalı kim bilir en son ne zaman soba kullandı!
"Hayat bize son senelerde enteresan şeyler öğretti. Kitaplarda bulamayacağımız şeyler bunlar. Pandemiyle birlikte planlarımızın ne kadar boş olduğunu, hayatta her şeyin bir anda değişebileceğini anladık. Şimdi savaştan dolayı, Avrupa hiç beklemediği bir enerji krizi yaşıyor. Kim bilir sobayı en son ne zaman kullandı Avrupalı. Biz daha alışığız. Bize yabancı değil. Demek ki, geleneksel olanı her zaman muhafaza etmemiz gerekiyormuş. Öldü, bitti denilen soba son yıllarda bizde bir nostalji öğesi olarak yükselişe geçti. Satışlarımız arttı. Ama Avrupalı bu sene sobaya mecbur kaldı, kalacak. Çalıştığımız üretici firmalara ciddi siparişler geldiğini duyuyoruz. Belki çoğu Avrupalı aile ilk defa sobayla tanışacak. Tasarrufla tanışacak... Kestane kebabı keşfedecek belki!"
TARIK ÇELİK (SOBACI)
Doğru hamlelerimizle enerji krizi Türkiye'ye uğramadı
"Türkiye olarak doğru hamlelerle enerji krizinden kurtulduk ama yine de son yıllarda doğalgaz fiyatları artış gösterdiğinden, bizde de sobaya dönen çok oldu. Yazlıklarını kışlığa çevirenler, kış bahçesi hazırlayanlar şömine tarzı sobalara rağbet etse de, eski usul sobalarda kömür, odun yakan da var hâlâ. Soba fiyatları değişkenlik gösteriyor. Klasik sobalar bin liradan 5 bin liraya kadar çıkıyor. Dekoratif sobalar ise 5 binden, 10 bine kadar çıkıyor. Her kesime göre soba var yani özetle..."
KUZEY AVRUPA'DAN ÇOK SİPARİŞ GELİYOR
Döküm sektörünün dahil olduğu ihracatçı birliği İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Yönetim Kurulu Başkanı ve Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkan Vekili Çetin Tecdelioğlu, "Son aylarda özellikle Kuzey Avrupa ülkelerinden yoğun bir soba siparişi alındığı yönünde bilgiler geliyor üyelerimizden. Döküm sektöründen ağırlıklı siparişler geliyor. Firmalarımız uzun süredir soba üretimine ara verdiği için yeniden üretim yapmaya başladılar. Ağırlıklı olarak İstanbul'daki firmalara sipariş geliyor. Avrupa'da enerji krizinin yaratmış olduğu bu çalkantılı dönemde insanlar doğal olarak alternatifler arıyor. Enerji fiyatlarında da çok ciddi artışlar oldu. Bu nedenle bazı ülkelerde odun fiyatlarının da muazzam bir artış yaşadığını okuyoruz" diyor.
