Nöroloji Uzmanı Dr. Gülten Özdemir; unutkanlık sorunuyla ilgili soruları yanıtladı:
Hafıza nedir?
Hafıza, öğrenme ve hatırlamayı içeren soyut bir kavramdır. Yeni öğrenilen bilgiler; beynin belli bir bölgesinde kodlanır, tıpkı bir bilgisayar sisteminde bilginin saklanması gibi depolanır. İstendiği zaman geri çağırılabilir.
SIK TEKRARLANMASI ÖNEMLİ
Nasıl öğreniriz ve nasıl hatırlarız?
Duyduklarımız, gördüklerimiz, dokunduklarımız ve kokladıklarımızla elde edilen bilgi; anlık bellekten geçerek depolanmak üzere kısa süreli hafızaya kayıt edilir. Beyinde öğrenilen bilgiler; şakakların altında temporal lop denen ve denizatı şeklindeki hipokampüs bölgesinde geçici olarak depolanır. Bu bilgiler, doğru şekilde düzenlenip sık tekrarlanırsa; uzun süreli hafızaya depolanır.
Bilgi, hafızada nasıl kalıcı hale geliyor?
Bilgi, uzun süreli hafızamıza yerleşince, nispeten kalıcı olur ve yıllar sonra bile gerek duyulduğunda, geri çağırılıp hatırlanabilir. Anlık ve kısa süreli hafızanın kısıtlı kapasitesi varken, uzun süreli hafıza çok fazla bilgiyi depolayabilecek kapasiteye sahiptir. Kalıcı hafıza, beynimizin dış bölgesini saran kortex adlı tabakadır. Bir bilgiyi, hafıza deposundan yani kortexten geri çağırmak ise hatırlama olarak bilinir. Bilgiyi hatırlamak gerektiğinde; denizatına benzeyen hipokampüs, beyin korteksi ile bağlantı kurar.
KİŞİYE GÖRE DEĞİŞİR
Öğrenme kişiden kişiye değişir mi?
İnsanların öğrenme yetenekleri farklıdır. İşitsel öğrenenler; en iyi duyduklarını akıllarında tutarlar, görsel öğrenenler ise bilgiyi görünce daha iyi hatırlarlar. Ayrıca yaşanan duygusal durumların da öğrenme üzerine olumlu-olumsuz etkisi vardır.
Beynin sol ve sağ lobunun çalışma sistemi nasıldır?
Sol beyin yarıküresinin ve sağ beyin yarıküresindeki bellek mekanizmalarının ayrı ayrı görevleri vardır: Sol beyin; analitik düşünme (akıl yürütme, problem çözme), hesap yapma, matematik, listeleme, bilgiyi sıralama, düşünceleri düzenleme, dil ve konuşma, okuma-yazma ve sembol tanıma gibi konularda görevlidir. Sağ beyin ise derinlik ve hacim algısında, yolyön kavramada, harita okumada etkilidir. Sanatsal ve müzikal yetenekler, hayalgücü ve mizah algısı da sağ beynin kontrolü altındadır.
ÇOKLU SINAV SİSTEMİ YARATICILIĞI ENGELLİYOR
Türkiye'deki sınav sistemi öğrencileri nasıl etkiliyor?
Kalıcı hafıza için; beynin hem sağ, hem de sol lobunun çalışması gerekir. Türkiye'de ise gençleri lise ve üniversiteye hazırlayan sınav sistemi, sol beynin çalışmasına dayalıdır. Bu yüzden gençler, her zaman kendilerine sunulmuş hazır bilgiye ihtiyacı olan bireyler haline geliyor. Oysa sağ beynini de kullananlar; yaratıcı, filozof, üretken oluyorlar.
60'INDAN ÖNCE UNUTAN DEPRESYONDA OLABİLİR
Unutkanlık, çok sayıda erişkinin yakındığı bir durumdur. Ancak unutkanlıktan şikayet edenlerin ayrıntılı bellek muayenelerinde ve testlerinde; genellikle normal bulgular saptanır. Unutkanlığın 60 yaşından önceki en büyük nedeni ise örtülü depresyon durumudur.
Depresyondaki unutkanlığın nedeni; bellek mekanizmasında çok önemli bir yeri olan hipokampüsun, hastalıktan olumsuz etkilenmesi ve küçülmesidir. Bu durumda sübjektif unutkanlığı olan depresyon hastalarının, ileride Alzheimer hastalığına yakalanma riski vardır.
Yaşla ilişkili ortaya çıkan unutkanlıkta; eski bilgiler ve anılardan ziyade yakın zamanda öğrenilmiş bilgiler ve anılar unutulur. Örneğin kişi; ilkokul öğretmeninin adını çok net hatırlarken, geçen hafta çok severek izlediği bir tiyatro gösterisinin adını unutabilir.
B12 EKSİKLİĞİ
Bunun dışında; diğer nörodejeneratif beyin hastalıkları, inmeler, beyin tümörleri, kafa travmaları, beynin oksijensiz kalması, ağır beslenme bozuklukları, dikkat eksikliği, bazı ilaçların yan etkileri, tiroit hastalığı, B12 vitamini ve folik asit yetmezliği de unutkanlığa yol açan nedenler arasındadır.
EN ÇOK İSİMLERİ UNUTUYORUZ
Orta yaş üstündeki insanların hatırlama konusunda en çok yaşadığı sıkıntılar şunlar:
1. İsimleri unutmak; "Unutkanlık sorunum var" diyenlerin yüzde 90'nın ortak şikayetidir.
2. Önemli tarihleri unutmak
3. Önemi olan birtakım kişisel bilgileri unutmak
4. Geçmiş olayları unutmak
5. Toplantı ve buluşmaları unutmak
6. Evdeki nesnelerin yerlerini unutmak ve onları bulamamak...
YARIN: KIRMIZI ÜZÜMDEN ŞAŞMAYIN
