Türk Gıda Kodeksi'nin tuz tebliğine göre tuz; ana maddesi sodyum klorür olan ham tuzdan tüketime uygun nitelikte elde edilen mineral madeninin adıdır. Tuzun yüzde 60'ı klor, yüzde 40'ı sodyumdan oluşur. Tuz doğal yiyeceklerde bulunduğu gibi göllerden, denizlerden ve kayalardan saf olarak da elde edilebilir. Tuzun bir gramında 400 mg., bir çay kaşığı sofra tuzunda 2300 mg. sodyum bulunur. 'Ben hiç tuz kullanmıyorum' demek yenilen yemeğe ekstra tuz eklemiyorum anlamına gelir. Çünkü yediğiniz ekmekten peynire, sebzelerden etlere kadar her yiyecek, farklı oranlarda tuzu doğal olarak içermektedir. Ülkemizde tüketilen tuzun büyük bir kısmının sofrada kullanılan tuzdan gelmediği, işlenmiş yiyeceklerden sağlandığı son araştırmalarda göze çarpan önemli bir sonuç olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yiyecekler; turşu, zeytin, peynir, tüm şarküteri ürünleri ve kabartma tozu eklenmiş tuzlu hamur işleridir.
FAZLASI SAĞLIĞI TEHDİT EDİYOR
Yetişkin bir insan vücudunda 90-130 gram kadar sodyum vardır. Bunun aşağı yukarı yarısı kemiklerde, büyük kısmı ise hücre dışı sıvılarda yer alır. Kemikte bulunan sodyum minerali kemiğin sertleşme özelliğinin oluşmasına ve kalsiyumun kemikte denge halinde bulunmasına katkı sağlaması nedeniyle hayati önemi olan bir görevi üstlenir. Kronik hastalıkların en önemli değişebilir risk faktörlerinin başında sağlıksız beslenme, fiziksel aktivite yetersizliği ve sigara kullanımı gelirken, bunu kan basıncında artış, kan şekerinde yükselme ve fazla kilo alma izler. Dünya Sağlık Örgütü bu risk faktörleri kontrol altına alındığında; kalp ve diyabetten yüzde 80, kanserden de yüzde 40 korunabildiğimizi belirtmektedir.
TANSİYON:
Tuz, başta hipertansiyon olmak üzere bazı hastalıklar için ciddi risk faktörü olarak karşımıza çıkmaktadır. Ortalama ülke nüfusumuzun yüzde 20-25'inin hipertansiyon hastası olduğu düşünülmektedir. Yapılan çeşitli araştırmalarda, günlük yiyeceklerden tuzu bir gram kadar azaltmanın; yüzde 5 felçten, yüzde 3 kalp krizindenden korunmak anlamına geldiği belirtilmiştir.
MİDE KANSERİ:
Tuzlu yemek mide kanserinin oluşmasında oldukça önemli bir risk faktörüdür. Birçok işlenmiş et ve şarküteri ürünleri, soya sosu, tüm sebze konserveleri, tuzlu salata sosları ve tuzlu kraker tüketimi; mideyi tahriş edici unsur olarak mide kanserini tetikler.
BÖBREK HASTALIĞI:
Tuzlu beslenme böbrek hastalığı olmayan kişilerde albüminüriyi ve böbrek hastalığı olanlarda hem albümin, hem de proteinin idrar ile atımını artırmaktadır. Çok açıkça belirtmek gerekirse; tuzlu yeme alışkanlığı olan kişilerin böbreklerinde akut veya kronik bir hastalığa geçiş riski çok fazla olmaktadır.
KALÇA KIRIĞI:
Tuzlu yiyecek tüketimi idrar kalsiyumu atımının da en önemli ana belirleyicisidir. Tuz alımı arttığında uyarı mekanizmaları harekete geçerek bağırsaklardan kalsiyumun emilimini artırarak kemiklerden kalsiyumun çekilmesine ve özellikle kalça kemik yapısının bozularak osteoporoza neden olduğu bildirilmektedir.
OBEZİTE:
Tuzlu besinleri sık ve fazla yemek, dolaylı olarak şişmanlığı da tetikler. Tuzlu yendikçe asitli ve şekerli içecek tüketimi de artmakta ve günlük alınan kalori miktarı birden yükselerek şişmanlık oluşumu da kolaylaşmaktadır. Özellikle tuzlu cips, tuzlu patlamış mısır ve tuzlu krakerlerin asitli içecek isteğini artırdığı bildirilmektedir. Vücudumuzun bazı fonksiyonları için sodyuma ihtiyacımız varken; fazla alınması başta inme olmak üzere, kalp ve böbrek hastalıklarına neden olabilir. Vücutta sıvı ve kan basıncı dengesinin düzenlenmesi, kas ve sinir sisteminin düzgün çalışması için günde sadece 1500 mg. kadar sodyuma ihtiyaç vardır.
TÜKETİCİ DOSTU ETİKETLEME SİSTEMİ
Sodyumun azaltılmasında en önemli anahtar strateji, besin endüstrisinin aşağıda sıraladığım hazır besinlere besin etiketlenmesi ile sodyum oranının fazla, orta veya düşük olduğunu göstermesi ile sağlanabilmektedir. Finlandiya ve İngiltere, renk sistemi ile yiyeceklerdeki sodyum miktarını belirten basit, etkili ve tüketici dostu etiketleme ile dünyadaki ilk uygulamayı başlatmıştır. Kırmızı renk fazla tuz, sarı renk orta derece ve yeşil renk tuz oranının oldukça düşük olduğunu göstermektedir. Tuzun azaltılmasında besin endüstrisinin öncelik tanıması gereken yiyecekler şunlardır:
Ekmek, peynir
İşlenmiş et ürünleri
Cips ve soslar
Hazır krakerler
Kahvaltılık tahıllar
Konserve balık ve deniz ürünleri
BESİNLERDE BULUNAN SODYUM MİKTARLARI
1 adet yumurta 69 mg.
100 gr. konserve bezelye 236 mg.
100
gr. sardalye konserve 825 mg.
80 gr. ton balığı konserve 791 mg.
100
gr. patlamış mısır 1944 mg.
2 orta boy elma 3 mg.
1 kase çilek 3 mg.
1 adet muz 1 mg.
100
gr. kuru domates 2095 mg.
1 çay bardağı havuç suyu 274 mg.
100
gr. salam-sosis 1267 mg.
100 gr. cips 1000 mg.
1 tabak karnabahar 2 mg.
1 tabak bezelye 2 mg.
1 tabak taze semizotu 1 mg.
1 su bardağı domates suyu 218 mg.
1 tabak yeşil mercimek 2 mg.
4 dilim ekmek 535 mg.
100
gr. tuzlu kraker 1100 mg.
3 dilim peynir 965 mg.
100
gr. tereyağı 826 mg.
GÜNÜN SAĞLIĞI İYİLEŞTİRİCİ FORMÜLÜ
Sinir
sistemini yatıştıran ve toksin atan lezzetli çay tarifimi sizinle paylaşmak istiyorum. Günde dört-beş fincan içerseniz yağ yakımınızı da artırırsınız.
MALZEMELER
5 adet taze adaçayı
1 tatlı kaşığı kuru yeşil çay
1 rulo tarçın
1 yemek kaşığı elma sirkesi
3 adet kuru karanfil
1 tatlı kaşığı bal
YAPILIŞI
Çaydanlığın
demliğine adaçayı ve yeşil çayı koyup 500 ml. suda kaynatıp süzün. Süzdüğünüz çaya tarçın, kuru karanfil ve elma sirkesini karıştırıp ikiüç dakika bekletin. İçmeye yakın, bir tatlı kaşığı bal ile tatlandırın.
