Eskiden sadece yetişkinlik döneminde görülen karaciğer yağlanması, yaşam koşullarının değişmesiyle birlikte artık çocukluk döneminde de ortaya çıkıyor. Teşhiste geç kalındığında ise karaciğerde iltihap, karaciğerin normal yapısının ve sentez fonksiyonlarının bozulması, siroz, sonuçta da çocuğun karaciğer nakil adayı olmasına yol açıyor.
Acıbadem Üniversitesi Acıbadem Atakent Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları, Çocuk Gastroenterolojisi Uzmanı Prof. Dr. Vildan Ertekin, çocuklardaki NASH (Non Alcolic Steatohepatit) yani "alkol dışı karaciğer yağlanmasına bağlı hepatit" hastalığının günümüzde giderek yaygınlaştığına dikkat çekiyor.
NASH'in en önemli nedenleri obezite, Tip 2 diyabet, hareketsizlik ve bazı ilaçlardan kaynaklanıyor. Çağımızda çığ gibi artmaya devam eden obezite çok önemli bir halk sağlığı sorunu. Obezitenin nedenlerinin başında kötü beslenme, aşırı fruktoz alımı ve hareketsizlik, özellikle televizyon ve bilgisayar başında fazla zaman geçirme geliyor. Prof. Dr. Vildan Ertekin, "Hazır poğaçalar, açmalar, cipsler, asitli içecekler hazır meyve suları, tatlılar, fruktoz katkılı aşırı tatlı yiyecekler, üzerine hareketsizlik ve uzun süreli bilgisayar oyunları da eklenince obezite artık kaçınılmaz oluyor. Tüm bunlar da çocuklarda karaciğer yağlanması tablosunu yaratıyor" diyor.
Hastalığın çocuklarda anlaşılabilmesinin 'kesin bir belirti vermemesi' nedeniyle zor olduğunu, bu nedenle çocukların beslenmesine daha bebeklikten itibaren önem vermenin gerekliliğini vurgulayan Prof. Dr. Vildan Ertekin, hastalıkla ilgili şu önemli bilgileri veriyor:
Karaciğer yağlanmasının kesin bir belirtisi ve bulgusu yoktur. Bu nedenle de çocuklar karşımıza son aşama dediğimiz siroz olarak da gelebilir.
Karaciğer yağlanması olan bazı çocuklarda durum tek başın yağlanmadan karaciğer iltihabına döndüğünde karaciğer enzimlerinin yüksekliği tesadüfen saptanabilir, aynı şekilde karaciğerde büyüme de fark edilebilir.
Farklı nedenlerden dolayı çocuk doktoruna başvuran hastalarda tesadüfen yapılan karaciğer ultrasonografisinde de karaciğer yağlanması saptanabilir. Ama kesin ve net tanısı ne laboratuvarda karaciğer enzimlerinde yükseklik ne de ultrasonografi ile konulabilmektedir. Kesin tanı sadece karaciğer biyopsisidir. Ama her hastaya da karaciğer biyopsisi yapılamayacağı için öncelikle karaciğer yağlanması yapabilecek nedenler ortadan kaldırılmalıdır. Risk faktörleri taşıyan çocuklar için de fizik muayene karaciğer enzimleri ve ultrasonografiyi içeren tarama programlarının yapılması gerekiyor. Şüpheli görülen durumlarda da mutlaka çocuk gastroenterolojisinin olduğu merkezlere başvurulması gereklidir.
Karaciğer yağlanması sadece 'şişman çocuk' hastalığı değildir. Normal kilodaki çocuklarda da olabilir. Ama şişman çocuklarda daha yüksek oranda görülür.
NASH hastalığının nedenleri nelerdir?
•Obezite
•Hareketsizlik
•Tip 2 diyabet
•Bazı ilaçlar (Epilepsi ilaçları, steroidler).
Prof. Dr. Vildan Ertekin, şekerden daha fazla tat veren fruktozlu gıdalardan çocukların uzak tutulmasıyla işe başlanabileceğini belirterek, alınacak önlemleri şöyle sıraladı:
1-Beslenme hayatımızın tüm dönemlerinde çok önemli bir yere sahiptir. Anne karnındaki bebek beslenmesinden tutun da yaşlılıktaki beslenmeye kadar her dönemdeki beslenme hayati önem taşır. Bu nedenle bebekler ilk 6 ay mutlaka tek başına anne sütü ile beslenmelidir. Çocuğunuza akşam evde tencere yemeği, salata, çorba gibi geleneksel Türk mutfağı yemeklerini yeme alışkanlığını kazandırmalıyız. En büyük tehlike tencere yemeği, salata sevmeyen sürekli fast food gıdalarla abur-cuburla beslenen çocuklardır.
2-Kalori bombardımanı olmanın dışında hiçbir faydası olmayan hazır kekler, kurabiyeler, tatlılardan, paketlenmiş meyve sularından ve asitli içeceklerden çocukların uzak tutulmasında fayda vardır. Beslenme çantalarında kesinlikle bu gıdalara yer verilmemesi gerekir. Bu gereksiz yiyecek ve içeceklerin yerine beslenme çantalarına içecek olarak ayran, yiyecek olarak da taze domates, marul, peynirle; tam buğday ekmeğinden yapılmış evde hazırlanmış sandviç olmasına dikkat edin.
3-Hazır meyve suyu vermek yerine, meyveyi tüketmesini sağlayın. Eğer çok meyve suyu istiyorsa, evde meyvelerden kendiniz taze olarak sıkıp hazırlayın. Ama aşırya kaçmayın.
4-Çocuğunuzun bilgisayar ve televizyon başında çok fazla zaman geçirmesine izin vermeyin.
5-Bir spor dalıyla ilgilenmesini, hareket etmesini ve yakın mesafelere yürüyerek gitmesini teşvik etmeye çalışın.
6-Öğün atlamak çocuğunuzun daha fazla acıkmasına ve abur cubur yemesine neden olacağından, öğünlerde, vaktinde yemek yemesine özen gösterin.
7-Aile sofraları hem aile içi kaliteli zaman geçirilebilecek en güzel yer, hem de aile bireyleri arasında iletişimin artmasında çok faydalıdır. Günümüzde şehir hayatı, iş saatlerinin düzensizliği bu mutlu aile sofralarını neredeyse imkansızlaştırıyor. Tüm aile bireyleri elinde bir tabakta, ayakta ya da televizyon karşısında bir şeyler atıştırır hale geldiklerinden akşam sofralarında bir arada olunamıyor. Bu nedenle akşam hep birlikte aynı sofrada yemek yemeye özen gösterin.
