Dinlenemiyor, uykunuzu alamıyor ve kendinizi hüzünlü hissediyorsanız, 'Sonbahar depresyonu'na yakalanmış olabilirsiniz. İnsanlar ilkbahar ve yaz aylarında kendilerini genellikle çok daha mutlu hissederler. Bu his onların tüm yaşamlarına olumlu şekilde yansır. Oysa ki sonbahar ve kış aylarında tüm bunlar yerini fiziksel ve duygusal bitkinlik, sürekli bir yorgunluk hali, bitmek bilmeyen bir uyku ihtiyacına bırakır. Günlerin kısalması, güneş ışığının azalması ve insanların sürekli kapalı ortamlarda kalması psikolojilerini olumsuz yönde etkileyebiliyor. Bu aylarda mevsimsel değişikliklerin yaşanmasıyla birlikte temel vücut ritim ve fonksiyonlarında da birtakım değişimler söz konusu oluyor. Bununla birlikte yine birçok kişide uyku ihtiyacı ve iştah artışı yaşanırken, enerji ve keyif düzeyinde de azalma görülüyor. İnsanların yaz aylarında yaşadıkları olaylara karşı yaklaşımları, sorunları çözme konusundaki rahatlıkları, kendilerine duydukları güven hissi, sonbahar ve kış aylarının gelmesiyle birlikte yerini mutsuzluk hissi, iç sıkıntısı, fiziksel ve ruhsal bitkinlik, yorgunluk ve uyku haline bırakabiliyor. Depresyonun belirtileri incelendiğinde, hayattan zevk almama, isteksizlik, ilgisizlik, enerji kaybı, iştah artışı, çökkün bir duygu durumu, dikkat ve konsantrasyon bozukluğu şikayetleri göze çarpıyor. Yeni Yüzyıl Üniversitesi Özel Gaziosmanpaşa Hastanesi'nden Yard. Doç. Dr. Oya Bozkurt, sonbahar depresyonu ile ilgili sorularımızı yanıtladı...
HASTALIK DEĞİL
Sonbahar depresyonu bir hastalık mı?
Pek çok kişi, sonbaharda kendini daha mutsuz, gergin, yorgun ve hüzünlü hissettiğinden söz eder. Sabahları dinlenememiş uyanmak, gün içinde yorgun hissetmek, iştahla birlikte karbonhidratlı ve şekerli besin tüketiminin artması, odaklanmada güçlükler, unutkanlaşma, dikkatsizlik, çalışmanın zorlaşması, cinsel isteğin azalması... Her birey, bu şikayetleri birkaç günlük sürelerle, dönüşümlü olarak deneyimleyebilir. Bu doğal bir durumdur.
Depresyonun belirtileri nelerdir?
Uyku ve yeme alışkanlıkları değişir
Sürekli üzüntü, endişe ve boşluk hissi vardır
Şekerli ve nişastalı gıdalara düşkünlük artar; bunlar iyi hissetmeyi sağlayan serotonini çoğaltır
Depresyon ilkbahar ve yaz mevsiminin gelmesiyle azalır
GÜNEŞ GİDİNCE BUNALIYORUZ
Neden depresyon yaşarız? Güneş ışığı göze temas ettiğinde, beynin hipotalamus isimli bir bölgesi harekete geçer. Bu bölge; uyku, iştah, cinsel dürtü, vücut ısısı, duygu durumu gibi alanlardan sorumludur. Gün ışığının yetersiz olduğu durumlarda bu alanlardaki faaliyetler yavaşlar, hatta tamamen durur. Sonbahar ve özellikle de kış aylarında güneş ışınlarını oldukça az alan kuzey bölgelerinde depresyonun çok daha yaygın olarak görülmesi de bunu destekler niteliktedir. Hava karardığında beynimizin salgıladığı melatonin hormonu, uykuya dalmamızı sağlar. Hava yeniden aydınlandığında ise melatonin salgısı kesilir, böylece uyanırız. Araştırma bulguları, kış depresyonu yaşayan kişilerde melatonin seviyesinin yüksek olduğuna işaret etmektedir.
Depresyon durumunda doktora başvurulması gerekir mi?
Kış aylarının yaklaşmasıyla birlikte hissettiğimiz depresif şikayetler için yürüyüş, egzersiz gibi koruyucu önlemleri almak, ruh ve bedenimizin zamanla bu mevsimsel değişikliğe adapte olmasını sağlayacaktır. Yani genellikle bir doktora gitmeye gerek yoktur. Ancak mevsimsel duygudurum bozukluğunun bir göstergesi olan sonbahar depresyonunda bir doktora başvurulması mutlaka gereklidir.
ÖĞLEN SAATLERİNDE DIŞARIYA ÇIKIN AİLENİZLE DAHA ÇOK VAKİT GEÇİRİN
Depresyondan nasıl korunabiliriz?
Gün ışığından faydalanın:
Kış aylarında gün ışığı almanın önemini artık biliyorsunuz. Gün ışığının en fazla olduğu öğle saatlerinde gün ışığından faydalanmak, vücudunuza giren güneş ışığı miktarını artıracak ve duygudurumunuz üzerinde olumlu etki yaratacaktır.
Düzenli egzersiz yapın:
Beyindeki serotonin düzeyini artıran bir diğer faaliyet de spordur. Düzenli olarak yapacağınız egzersizler, kış aylarının getirdiği hüzünle baş etmenizi kolaylaştıracaktır.
Sağlıklı beslenin:
Kış aylarının getirdiği hüzün, pek çok kişiyi nişasta bakımından zengin besinlere yöneltir. Oysa beslenme düzeni, insanın ruh halini etkileme gücüne sahiptir. Dengeli bir beslenme programı, daha iyi hissetmenin olmazsa olmaz koşuludur.
Sosyalleşin:
Kendinizi çökkün hissettiğiniz soğuk ve karanlık günlerde çabucak eve dönüp battaniyenin altına girmek istiyor olabilirsiniz ancak kendinizi aksi yönde zorlayın. Düzenli aralıklarla ailenizle ve arkadaşlarınızla zaman geçirin. Eğer tüm bunlara rağmen kendinizi yorgun, çökkün, keyifsiz hissediyor ve bunun bir süredir devam ettiğini fark ediyorsanız mutlaka bir ruh sağlığı uzmanıyla bağlantıya geçin. Kış ayları pek çok kişide benzer şikayetler yaratabilir ancak bunların istikrarlı olması ve hayatınızı olumsuz yönde etkilemesi, altta yatan ve müdahale edilmesi gereken bir soruna işaret ediyor olabilir.
YAŞAM KALİTESİNİ İYİCE BOZAR
Mevsimsel duygudurum bozukluğu ve sonbahar depresyonu aynı şey midir?
Mevsimsel duygudurum bozukluğu olarak da adlandırılan mevsimsel depresyon, her sene aynı zamanda oluşur. Çoğunlukla sonbahar veya kış zamanı başlar ve ilkbahar veya yaz zamanı biter. Sonbahar depresyonundan daha fazla şey ifade eder. Sonbahar-kış aylarına girerken hissetiğimiz depresif belirtiler daha hafif, daha kısa, hatta gün içinde değişkenlik gösterebilen iyi-kötü ruh halleri olurken ve yaşam kalitesini ileri boyutta etkilemezken, mevsimsel duygudurum bozuklukları; daha ağır seyreden, hep aynı mevsimde başlayan, yaşam kalitesini bozan ve genellikle ilaç tedavisi gerektiren bir durumdur.
