Çocukların psikososyal gelişimi, pek çok şeyden etkileniyor. Teknolojinin gelişmesi, bilgisayar, tablet, cep telefonu kullanımının yaygınlaşması, doğru kullanımı söz konusu ise, çocuğun psikososyal gelişimini olumlu etkilerken, yanlış ve yoğun kullanımının pek çok sakıncaları var. US Psikiyatri Enstitüsü'nden Uzman Çocuk ve Ergen Psikoloğu Aynur Sayım, çocuklarda internet bağımlılığının yol açtığı sorunları anlattı... Bilgisayar oyunları, internet kullanımı; çocuğun araştırma yapması, kendi potansiyelini keşfetmesi ve zenginleştirmesi, sesışık- hareket uyaranlarına cevap vermesi, sorun çözümü, hedefe ulaşmak için farklı yollar deneyimleme gibi tecrübeler edinmesine neden olması açısından zenginleştirici olabilir. Arkadaş yazışmaları ise sosyal ilişki kurma, sürdürme açısından faydalı olabilir. Ama eğer çocuğun, diğer kişilerle tek kurduğu iletişim yolu bu ise, yani sanal ortamda bunu yapabiliyorsa; bu durumda sosyal ilişki zorluğu var ya da oluşabilir gibi bir tehlike sözkonusu olabilir. Pek çok sosyal fobi vakalarında çocukların iletişim için bu yolu tercih ettiklerini görmekteyiz. Çocuk; toplum içinde, grup içinde rahat davranamadığı, kendini sakladığı, iletişim becerileri kısıtlı olduğu için internette yazışıyor, kendisine sanal bir dünya kuruyor. Bu bağımlılık haline gelebiliyor. Sadece yemek, tuvalet ihtiyaçlarını giderip bilgisayarın başından kalkmayan çocuklar da var...
ÇOCUK, ANNE-BABAYI TAKLİT EDER
Davranım bozukluğu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gibi durumlarda da çocuk, dürtülerini kontrolde zorlanıyor ve bağımlılık potansiyeli yüksek olabiliyor. Bu çocuklarda internet, bilgisayar, tablet, cep telefonu bağımlılığına daha fazla rastlanabiliyor. Böyle bir durumda mutlaka psikiyatrik ve psikolojik destek alınması gerekli. Çocuk dürtülerini kontrol etmeyi öğrenmeli; sağlıklı bir sosyal gelişim için yeterli sosyal ilişkiler yaşamaya da zamanı olmalı, sosyal beceri çalışmaları da diğer çalışmalara paralel götürülmelidir. Modellik de önemli bir konu. Eğer annebaba ve diğer aile bireylerinin bilgisayara ve cep telefonuna ilgisi fazla ise; çocukların kişilik gelişimlerinde anne-babayı taklit ederek, modelleyerek öğrendiklerini gözönüne aldığımızda, çocuğun bir internet bağımlısı olmasının nedeni kolaylıkla açıklanabilir. Ailede disiplin zayıf ise, böyle bir modellik varsa, çocuğun duygusal ihmali varsa, evde çocuk bilgisayar başında zaman geçirirken, aile rahat nefes alıyorsa; bu çocuklar, daha fazla risk altındadır. Çocuğunuza vereceğiniz en değerli şey zamanınız ve gerçek sevginiz. Çocuğunuzun tüm ihtiyaçlarını hemen yerine getirmek, hatta istemeden onu hediyelere boğmak, çocukluğumuzda sahip olamadıklarımız adına ona her şeye sahip olduğu bir dünya sunmaya çalışmak; çocuğun doyumsuz olmasına, dürtü kontrolünü öğrenememesine neden oluyor.
ÇOCUĞUNUZLA OYUN OYNAYIN
Çocuğun bu dönemde bol bol oyun oynamaya ihtiyacı var; hem anne, hem baba, hem de yaşıtlarıyla... Ebeveynler çocuklarıyla oyun oynamalı. Bu hem çocuğun sosyalleşmesi, hem duygusal boşalımı, hem de öğrenmesi açısından çok destekleyicidir. Anne-babanın çocuğunu tanıması ve çocuğuna ulaşabilmesi için de bir fırsattır. Oyun, çocuğun gelişimi açısından o kadar değerlidir ki, çocuk ruh sağlığı; sevgi ve oyun olarak tanımlanır. Çoğu kez anne-babaların, birtakım mesajları çocuklarına oyun yoluyla vermeleri daha etkili olur. Son yıllarda hem çocuk, hem de ebeveynler tarafından ,bilgisayar oyunlarına çok zaman ayrılıyor. Anne ve babalar birlikte bilgisayar oyunu oynamayı da birlikte kaliteli zaman geçirme olarak algılayabiliyorlar. Bu durumun pek çok sakıncası var. Tablet, bilgisayar yaşının kreş dönemine kadar düştüğünü görüyoruz. Çocuğun öğrenme amaçlı kulanımı ne zaman gerekiyorsa, ilkokuldan itibaren doğru ve amaçlı kullanımı şartı ile aile çocuğunun tablet bilgisayar kullanmasına izin verebilir.
KARARLI BİR TUTUM SERGİLEYİN
Çocuk, herşeye yeterli ve dengeli zaman ayırıyorsa, sorun yok demektir. Bu zaman yönetimini de aile kontrolünde öğrenmesi mümkün. Aile hem disiplini uygulayıcı, hem çocuğun isteklerine duyarlı ama kararlı bir tutum sergilerse, çocuğun kişilik gelişimi sağlıklı oluşur. Çocuğun yaş ve gelişim düzeyine uygun pek çok aktivite var. Kitap-dergi okuması, el becerisi etkinliklerine zaman ayırması, spor yapması, müzik aleti çalması, her şeyden önce yaşıtları ile birlikte olabilmesi, oyun oynayıp zaman geçirebilmesi gerekiyor. Ailede çok katı olmayan kurallar mutlaka olmalı. Çocuk nerede, ne zaman, ne kadar, ne yapması gerektiğini bilmeli. Çocuğa tek bir yol çizilmelidir. Farklı mesajlar verilmemeli; ne çok katı, ne de çok toleranslı olunmamalı.
YAŞAM KALİTESİ DÜŞMEYE BAŞLAR
Zamanının büyük bir kısmını bilgisayar başında geçiren çocuk; sosyalleşemez, aile ve çevre ile yeterli ve sağlıklı bir iletişim kuramaz, dolayısıyla dil gelişimi, sosyal gelişimi, motor gelişimi, kısacası tüm alanlarda gelişimi yavaşlar ya da gerileme gösterir. Zihinsel fonksiyonları da yavaşlayabilir. Öğrenmesi yavaşlar, yaşam kalitesi düşer; bunlara birtakım psikiyatrik, psikolojik sorunlar da eklenebilir. Yani birtakım psikiyatrik sorunlar bağımlılığa neden olabileceği gibi, sanal iletişime ayrılan fazla zaman da psikiyatrik, psikolojik sorunlara yol açabilmektedir.
AİLECE PİKNİK GÜNLERİ YAPIN
AİLE içinde aile oturumları ve oyun saatleri yapılmalıdır. Tüm aile bireyleri birbiriyle ilgili olumlu düşünceleri ve birbirlerinden beklentilerini konuşup kararlar almalıdır. Tombala, kızma birader, monopoli gibi kutu oyunları beraber oynanabilir. Küçük çocuklar ile saklambaç, evcilik, arabacılık, tamirat, kukla oynatmak gibi oyunlar oynanabilir. Açık havada futbol, voleybol, bisiklet ve yürüyüş gibi etkinlikler yapılabilir. Yakın akrabalar ile piknik günleri yapmak da çocuklara değerleri öğretmek açısından önemlidir.
