Görme işlevinin kalıcı olarak yitirilmiş olduğu durumlarda eğer şiddetli ağrı ya da kozmetik olarak hoşa gitmeyen görünüm mevcutsa gözün işlev görmeyen kısımları alınarak protez göz ameliyatları yapılmaktadır. Bu grupta, en sık travma nedeniyle işlevini ve/veya bütünlüğünü yitirmiş gözler ile doğuştan olan göz hastalıkları, tümörler, ilerleyici tipte ve görme kaybı ile sonuçlanan göz hastalıkları yer almaktadır. Çok şiddetli ağrı durumunda görmeyen gözlerde bu ameliyatlar ağrıyı dindirmenin tek yoludur. Bu ameliyatlarla görmeyen bir gözün görür hale gelmesi maalesef mümkün değildir, amaç diğer gözden görünüm olarak ayırt edilemeyecek kozmetik bir düzelme temin etmektir.
Göz protezi ameliyatlarında pek çok yöntem mevcuttur. Yöntemi ne olursa olsun, en önemli 2 faktör, sağlıklı bir soket yüzeyi oluşturmak ve içeriye yerleştirilen implantın açılmasını/atılmasını önleyecek önlemler almaktır. Protezin hareketi, içerideki yüzeyin ve hacmin muntazam olarak temin edildiği cerrahi tekniğe bağlıdır. Ameliyat çoğunlukla genel anestezi altında yapılır, bazı durumlarda lokal anestezi ile de yapılabilir. Ameliyatın bitiminde ilk 24 saat hastanede damardan ağrı kesiciler uygulanarak hastanın geceyi konforlu geçirmesi temin edilir. Ertesi gün hasta taburcu edilir; bundan sonraki süreçte herhangi bir şekilde ağrı veya rahatsızlık hissi beklenmez. Göz 2-3 gün kadar sıkı bandaj altında tutulur, yaklaşık 2 hafta sonra kapakları kapatan dikiş alınır. Yeni oluşturulmuş göz yüzeyinde protez yerleştirilene kadar şeffaf bir plastik genişletici olarak tutulur. Yaklaşık 4-6 hafta sonra iyileşme tamamlanmış olur. Bu aşamada yüzeyin kalıbı alınarak kişiye özel protez hazırlanır ve kapakların arasına yerleştirilir. Bu kalıp göz yüzeyinde reaksiyon yaratmayacak özel bir maddeden hazırlanır ve diğer gözle aynı büyüklük, şekil ve renkte olacak şekilde işlemden geçirilerek hazırlanır. Bu protezin çıkartılarak temizlenmesi gerekmez, aylarca dokunulmadan kalabilir ancak kişi istediği zaman bu protezi rahatlıkla çıkartıp takabilir. İyi bir ameliyat süreci sonrasında protezin kendiliğinden düşmesi veya çıkması söz konusu değildir.
Göz protezinin hareketi ameliyat esnasında sağlanan 3 ana faktöre bağlıdır. Birincisi, ameliyatla oluşturulmuş yüzeyin muntazam bombeliği, ikincisi protezin üzerine yerleşebileceği yeterli ve eşit dağıtılmış doku hacmi, üçüncüsü ise iç yüzeyi hareket ettirme kapasitesi olan kasların orjinal şekil ve yapılarının korunmasıdır. Ameliyat bu 3 faktörü ne kadar güzel temin ederse ve ameliyat sonrasında ince bir protez hazırlanmış olan yüzeye ne kadar iyi temas ederse, sürtünme kuvvetine bağlı olarak ortaya çıkan hareket de o kadar güzel olur. Güncel tekniklerle pek çok hastaya tıpatıp diğer göze benzeyen hareketli bir protez temin etmek mümkün olmaktadır.
Göz Hastalıkları Uzmanı, Oküloplastik Cerrah Doç. Dr. Altuğ Çetinkaya
