İnce bağırsağın son bölümünün başa, baş bölümünün sona alındığı metabolik cerrahi operasyonu; şeker hastalığına (Tip 2 diyabet) çözüm oluyor. 22 Mayıs Dünya Obezite Günü kapsamında Medical Park Bahçelievler Hastanesi'nden Genel Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Erhun Eyüboğlu ile bir araya geldik. Prof. Dr. Erhun Eyüboğlu, metabolik cerrahi operasyonu ile ilgili sorularımızı yanıtladı…
Ülkemizde Tip 2 diyabetin (şeker hastalığı) cerrahi tedavisini gerçekleştiren bir hekimsiniz. Tip 2 diyabetin tedavisinde uyguladığınız bu yöntemin ismi nedir? Bu yöntemin genel mantığını anlatır mısınız?
Metabolik cerrahi; ince bağırsağın son bölümünün başa, baş bölümünün sona alındığı bir yöntemdir. Bağırsaklardaki yer değiştirme işlemi birbirinden farklı yöntemler ile yapılabilir. Ameliyat tekniği ve ameliyat süresi, hastanın kilosuna göre değişir.
Cerrahi ile sadece diyabet mi tedavi ediliyor, bu ameliyat için kriterleriniz var mı?
Bu yöntem, tip 2 diyabet hastalarına uygulanan bir yöntemdir. Operasyonun yapılabilmesi için vücudun hâlâ insülin salgılıyor olması gerekiyor. Hastanın en az yüzde 20-25 seviyesinde insülin deposuna sahip olması ve deponun en az yarısının aktif olması gerekir. Ameliyat sonrası hastanın insülin ve ilaç kullanma miktarlarında ciddi oranlarda düşüş oluyor. 25 yılı aşan tip 2 diyabetli kişilerde insülin rezervleri tükenmeye başladığı için düzelme oranı daha düşük ve iyileşme süreci uzun oluyor. Hasta ne kadar erken ameliyat olursa, sonuç o kadar iyi oluyor.
AÇLIK HORMONU DÜŞÜRÜLÜR
Tip 2 diyabetin tedavisinde cerrahi yöntemlerin tedavi ediciliği ortadayken, neden hâlâ ilaç tedavisi ısrarla savunuluyor?
Obez hastaların birçoğunda adipotoksik etki ve insülin direnci nedeniyle tip 2 diyabet ortaya çıkabilir. Bu hastaların aslında yeterli düzeyde insülini olmasına rağmen, insülin direnci nedeniyle vücut insülini etkin olarak kullanamaz. Diğer taraftan normal kilolu kişilerdeki tip 2 diyabet, daha farklı bir mekanizmaya sahiptir. Bu hastalarda diyabet glukagonosentriktir. Tedavide glukagonun etkisinin azaltılması, insülinin etkin hale getirilmesi gerekir. Yani obez hastaların kilo vermesiyle adipotoksik etki azalacağından diyabette de bir düzelme meydana gelmeye başlar. Normal kilolularda bu düzelmeyi hastaya kilo kaybettirmeden sağlayacak ameliyat yöntemini seçmek gerekir. Midede yapılacak tüp mide veya benzeri bir işlemle açlık hormonu olan ghrelin miktarı en alt seviyeye düşürülür. İştahın azalması yanında, ghrelinin antiinsülin etkisinin de ortadan kalkmasıyla diyabet iyileşmesinde olumlu bir etki yaptığı bilinir. Sonuç olarak, insülin direncinin düzeltilmesi ve yeterli insülinin sağlanması ilaç tedavisi ile yapılabildiği gibi cerrahi olarak da yapılabilir. Hayat boyu ilaç kullanmanın güçlüğü ve yaşam kalitesinin düşüyor olması; hastaları cerrahiye yönlendiren önemli etkenlerdir.
Ameliyattan sonra kişi tamamen sağlığına kavuşur mu?
Yapılan ameliyatlar, temel olarak ince bağırsaklarda bir yer değiştirme işlemini içerir. Bağırsakların yerini değiştiriyoruz. Ameliyatla erişkin tipi şeker hastalarının kendi vücutlarında bulunan ama kullanamadıkları insülini kullanmalarını sağlıyoruz. İnce bağırsak sadece sindirimden sorumlu bir organ değil, hormon üreten bir organdır. Biz ince bağırsak kaynaklı hormonları tersine çeviriyoruz. Neticede hasta kendi vücudundaki insülini kullanarak kan şekerini dengelemeyi başarabiliyor. Operasyon sonrası yüksek tansiyondan kolesterole ciddi oranda düzelmeler sağlanıyor. Organ hasarları sona eriyor.
Diyabet hastası olan bir kişinin ameliyat sonrasında ilaç ve insülin kullanımı sona eriyor mu?
Metabolik cerrahi yöntemiyle hasta; tip 2 diyabet ile birlikte kan yağları, yüksek tansiyon, psödotümör serebri (yalancı tümör sendromu), meme ve kalın bağırsak kanseri, uyku apnesi gibi birçok hastalık ve sorundan kurtulabiliyor. Tip 2 diyabeti olan hastaların ameliyattan ne kadar yarar sağlayabileceğine, ameliyat öncesi yapılan bazı testlerle ortaya konularak karar verilir. Ameliyat her hastada aynı derecede yarar sağlamayabilir. Tip 2 diyabet nedeniyle ameliyat edilen hastalar uygun kriterlere göre seçilmişlerse, yarar görürler. Ameliyat öncesi bakılan C-peptid seviyesi, hastalığın 10 yıldan kısa veya uzun oluşu, vücut-kitle indeksi, hastanın yaşı gibi faktörler; ameliyatın başarısını belirleyen bazı faktörlerdir. Bazen insülin kullanımı sona erer ancak ağızdan alınan bazı ilaçlara devam edilebilir. Çoğu kez diyabet ile ilgili ilaçların tümünün kesilmesi söz konusu olabilir.
DOĞRU YÖNTEM SEÇİMİ ÖNEMLİDİR
Şu ana kadar kaç hastayı cerrahi yöntemle tedavi ettiniz?
750 civarında bariatrik ve metabolik cerrahi ameliyatı uyguladım. Sonuçlara baktığımızda, hastaların birçoğunda kan şekerlerinin daha hastaneden taburcu olmadan normal seviyelere düştüğünü gördük.
Ameliyatın riskleri var mı?
Her ilacın bazı yan etkileri olabileceği gibi her ameliyatın da kendine göre risk ve komplikasyonları vardır. Bu nedenle çok iyi değerlendirme yaparak hangi hastada ilaç, hangi hastada cerrahi tedavinin tercih edilmesi gerektiğine karar verilmelidir.
SIKI DİYET YAPMIYORLAR ÇÜNKÜ ZATEN YİYEMİYORLAR
Ameliyat sonrasında hastaların dikkat etmesi gereken şeyler nelerdir?
Hastalar ameliyattan yaklaşık bir ay sonra sebze
yemeklerine ve kıymalı yemeklere başlayabiliyorlar.
Üç-dört ay sonra ise normal beslenmeye
geçebilirler. Zaten bu ameliyatı olan hastalarımız
çok fazla miktarda yemek de yiyemez çünkü beslenme
alışkanlıkları bir yaptırım ve zorlama olmadan
değişir. Ameliyatın ardından eskisi kadar
çok acıkmazlar ve açlık hissetmezler.
Hastalar, sıkı bir diyet yapma zorunluluğundan
da kurtuluyorlar. Operasyondan
iki yıl sonra rahatlıkla
hamile kalabilirler.
BİR YILIN SONUNDA FAZLA KİLONUN YARISI VERİLMELİ
Obezite cerrahisi uygulanan kişilerin bir süre sonra kilo alması ve eski kilosuna dönmesi olası mıdır? Ameliyattan sonra da diyete devam edilmeli midir?
Obezite cerrahisi uygulanan kişilerde
bir yıl sonunda fazla kilonun yaklaşık
yüzde 50'sinin verilmesi hedeflenir.
Ameliyat sonrasında istenmeyen bir
sonuç olarak kilo geri alımı söz konusu
olabilir. Bu, yapılan ameliyatın
yetersizliği nedeniyle olabileceği gibi
hastadan kaynaklanan nedenlerden
de olabilir. Hastalar bu ameliyatların
sonrasında adeta hayat ve beslenme
tarzını değiştirerek yeni bir döneme
gireceklerinin bilinci ve gayreti içinde
olmalı. Seçecekleri yiyecekleri glisemik
indeksi düşük olacak şekilde belirlemelidirler.
