Uzatmalı bayram tatili... 9 gün... Milyonlarca insan yer değiştirdi... Kimi sahillere gitti... Bodrum, Kuşadası, Fethiye, Antalya.
Kimi de ana baba memleketine... Ata mezarlarının bulunduğu diyara.
İstanbul'da... Sivas nüfusuna kayıtlı 750 bin, Kastamonu nüfusuna kayıtlı 544 bin kişinin yaşadığını...
Ankara'da... Yozgatlı nüfusun 390 bin, Çankırılı nüfusun 250 bin olduğunu... Biliyor muydunuz?
Kavimler göçü... Sivas, Kastamonu, Yozgat, Çankırı'dan... Ankara'ya, İstanbul'a idi. Ramazan Bayramı'nda ise tersine göç yaşandı. Ana baba memleketine göç.
***
ALTINA HÜCUM
İllerin milletvekili sayıları, Türkiye'deki büyük göçün somut fotoğrafı.
İlk Meclis... 23 Nisan 1920-15 Nisan 1923.
Milletvekili sayısı... 437.
İstanbul milletvekili... 12.
Bugün ise... 98... Bir sonraki seçimde 100'ü aşar.
Yıllar boyunca... "İstanbul'un taşı toprağı altın" diyen... Soluğu İstanbul'da aldı.
***
AYRINTI
İlk Meclis... Ankara, İstanbul ve İzmir milletvekillerinin toplamı... 29.
Bugün ise... Kat kat fazla... 162.
Ayrıntı ister misiniz?
1920 Meclisi'nde... Dersim (Tunceli) 6 milletvekili ile temsil ediliyordu.
Batı'ya büyük göç... Azalan nüfus... Ve bugün Tunceli'nin milletvekili sayısı 1... Yazı ile bir.
***
LAZİSTAN
Kastamonu... İlk Meclis'e 8 milletvekili göndermişti.
Bugün... 3'e düştü.
İşte büyük göç.
Yıllar boyunca Batı'ya taşınan nüfus... Bayramda... Geldikleri topraklara aktılar... Erzurum, Trabzon, Niğde, Kars, Sivas'a... Rize'ye.
Rize demişken... Biliyor muydunuz? 1920'de adı Lazistan idi.
İlk Meclis... Lazistan milletvekili sayısı 6.
Sonra... Göç... Göç... Göç... Bugün Rize'nin 3 milletvekili var.
***
ANADOLU
Anadolu'dan iki örnek daha...
İlk Meclis... Kangırı (Çankırı), 7 milletvekili ile Meclis'te temsil edildi.
Kırşehir de öyle... 7 milletvekili.
Ve... Ankara'ya göç... İstanbul'a göç... Durmayan göç.
Bugün... Bu 2 il de... 2 milletvekili çıkarıyor.
***
İSRAF... DOLUDİZGİN
Zaman tünelinde gezinti yapmışken... İsraf konusunda da bir çift söz edelim.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, aylardır saçını başını yoluyor... Tasarruf... İsrafı önlemek için.
30 Haziran 1920... Meclis Başkanlığı'na sunulan bir kanun teklifi:
"Düğünlerde savurganlık yasaklansın."
Aradan 104 yıl geçti... Savurganlık doludizgin... Sadece düğünlerde mi? Her yerde.
***
TEZVİRAT
İftira... Yalan dolan... Bilgi kirliliği... Her dönem vardı... Sosyal medya çağında ise tavan yaptı.
30 Ocak 1921... Diyarbakır Milletvekili Kadri Ahmet Bey'in kanun teklifi:
"Tezviratın önlenmesi ve yasaklanması..."
Mümkün mü? Olabilir mi? Çağımız yalan dolan... Tezvirat... Dedikodu... İftira çağı.
Yılların reklamcısı... Koskoca Necati Özkan bile... Olmayan jakuziden söz ederek günlerce gündemi meşgul etmedi mi?
***
ÇAMAŞIRHANE
Seçim kampanyası döneminde, bazı adaylar çamaşırhane vaat ettiler... Her mahallede bir çamaşırhane.
Kayseri'de... Büyükşehir Belediye Başkanı Memduh Büyükkılıç bunu seneler önce başlatmıştı... Öncelikle de öğrenci yurtlarında.
İlk Meclis... 2 Nisan 1921... Kanun teklifi... "Ankara'da çamaşırhane açılmasına" dair.
Seçim öncesi vaatleri... Çamaşırhane konusu da dâhil... Not ettik.
Bakalım gerçekleşecek mi?
***
2 KAP YEMEK... 70 KURUŞ
Ankara-1920... Otel yok... İstanbul, Kars, İzmir, Trabzon... Yurdun dört bir yanından gelen milletvekilleri nerede kalacaklar?
İkinci Abdülhamid'in yaptırdığı... Darülmuallimin milletvekillerinin mekânı oluyor... Muallim Mektebi... Öğretmen Okulu.
2 milletvekili tabldot ile görevlendiriliyor:
Eskişehir Milletvekili Yeşil Efendi... Ve Kütahya Milletvekili Muallim Cevdet Bey... Öğretmen.
Her öğün 2 kap yemek... 70 kuruş.
***
MAAŞ
Devam edelim... İlk Meclis... Milletvekili maaşı 100 lira.
Meclis Başkanı, Ankara Milletvekili Mustafa Kemal Paşa... Onun maaşı da aynı... 100 lira.
Maaşın 20 lirası kesiliyor... Askere sigara parası.
Bazı milletvekilleri... Aileleriyle gelmişler... Bağ evlerinde kalıyorlar... Meclis'e beygirle, eşekle, arabayla geliyorlar.
Diğerleri... Tabana kuvvet... Yürüyerek.
Besim Atalay... İlk Meclis'te Kütahya Milletvekili... Evi Ayrancı'da... 1 saat yürüyerek Meclis'e geliyor.
Besim Atalay'ın anılarından bir cümle:
"Sofradan karnımız doymadan kalkardık."
***
BAYRAM BİTTİ... AMAN DİKKAT
Yazımıza... Büyük göç ile başlamıştık.
Noktayı yine göçten söz ederek koyalım.
Yıllar boyunca göç... Ve Ramazan Bayramı... Gurbet/hasret göçü.
Göç notlarına dair son birkaç not.
Bursa... Göç alan şehirlerden... Milletvekili sayısı da bunun göstergesi.
İlk Meclis... Bursa'nın 7 milletvekili var.
Bugün Meclis'te 20 milletvekili ile temsil ediliyor.
Uzaklarda bir şehir... Hakkâri.
Dün, 6 milletvekili vardı... İlk Meclis... 1920.
Şimdi... Milletvekili sayısı yarı yarıya azaldı... 3.
Bugün... Ramazan Bayramı'nın son günü.
Yarın ve ertesi gün... Geri dönüş... Eve... İstanbul'a... Ankara'ya...
Aman dikkat... Gidişte çok kaza oldu... Dönüşte olmasın.
Bu köşe yazısını aşağıdaki linke tıklayarak sesli bir şekilde dinleyebilirsiniz
