Seçim için geri sayım başladı. Bir süredir ertelenen yapısal düzenlemeler artık raftan indiriliyor. Bugün için iki kritik konu masada. "Yeni bakanlıklar kurulması" ve "vergi denetimi reformu." Hemen belirtelim, devlet bakanlıklarını fonksiyona göre icracı bakanlıklara dönüştüren kanun hükmünde kararname taslakları hazır. Ancak, siyasiler sandığa odaklanmışken, kafa karışıklığına yol açılmaması için 13 Haziran sonrasına bırakılmış durumda. Vergi denetimini konsolide eden çalışmanın da şekillendiğini söyleyebiliriz. Görünürdeki yaklaşım maliye müfettişleri, hesap uzmanları, gelirler kontrolörleri ve vergi denetmenlerini tek çatı altında toplamayı esas alıyor.
***
Maliye Bakanlığı'nda, vergi denetimi konusu açıldı mı şöyle çetrefilli bir yapı karşımıza çıkıyor:
Doğrudan bakana bağlı maliye müfettişleri ve hesap uzmanları.
Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesindeki gelirler kontrolörleri.
Ve vergi denetmenleri. Burada mesele, "amiral gemisi"nin kaptan köşkünde kimin bulunacağı ile ilgili. Kaptan köşkü konjonktüre göre hesap uzmanları ile müfettişler arasında el değiştiriyor. Son iki yılda ise belirgin şekilde gelirler kontrolörleri ön plana çıkmış görünüyor
Hesap uzmanları kendilerini, vergi denetimi için oluşturulmuş özellikli Kurul olarak tanımlıyor. Müfettişlerin, vergi denetimi dışındaki işlere de baktığını ileri sürüyor. Gelirler kontrolörlerini yan kulvarda konuşlandırıyor. Denetmenlere taşra ölçeğinden teğet geçiyor.
Buna karşın maliye müfettişleri, Bakanlığın kuruluşundaki asli unsur olmalarını avantaj olarak sunuyor. Gelirler Kontrolörleri de mesleğe giriş ve yetki açısından diğer birimlerden eksiği olmadığını anlatıyor, hatta son dönemdeki raporlarını da performans örneği olarak sunuyor.
***
Pozisyonlardaki farklılaşmaya rağmen, "denetimde çok başlılığın giderilmesi" tezi siyasi taraftar bulunca, hesap uzmanları ve müfettişler "ortak kurul"da buluşma aşamasına kadar gelebildi. Kontrolörleri de bir geçiş döneminden sonra yeni modele katabileceklerini söylemeye başladı. Netice olarak üç Kurul'un birleşmesi artık kanıksandı. Bu iç rekabet ortamı içinde Maliye Bakanlığı üst yönetimi, Kurul reformunun geciktiğini ama ileride tamamlanacağını gözeterek vergi denetimini işlevsel açıdan birleştiren altyapıyı aylar önce tamamladı. Bir manada, iş yapma biçimindeki değişimin temeli atılarak dirençli çevreler by pass edildi bile.
Şimdi hassas konu vergi denetmenlerinin yeri ile ilgili. Kabul etmek gerekir ki merkezi denetim elemanlarının gerçekleştirdiği ve Kurul'una mal ettiği büyük çaplı vergi incelemelerinin çoğunda lojistik desteği denetmenler sağladı. Ama adları anılmadı. Şimdi, haklı olarak varlıklarının fark edilmesini istiyorlar. Ancak vergi denetiminin "büyük mükellef ve sektör" bazı ile "taşra" bazında ayrı ayrı ele alınması ülke gerçekleri ile daha uyumlu gibi. Denetmenlerin özlük haklarının takviyesi, merkezi idarede rol alma kapılarının açılması, merkezi denetime geçme fırsatı tanınması birçok sorunu aşmaya yardımcı olabilir.
Son olarak benim iddiam şu: Denetim birimlerinin birleştirilmesi sorunu kökten çözmez. Yeni kurulacak Kurul'a yeni isimler başladıkça asıl değişim tamamlanabilir!
