Son birkaç gündür, Uludere ile ilgili gündem, Türkiye'deki basının Wall Street Journal'a (WSJ) dayandırdığı yeni bir istihbarat bilgisiyle yeniden canlandı. Uludere olayında istihbaratın kaynağının Amerika olduğu ve son kararın Türkiye tarafından verildiğine ilişkin WSJ haberi, medyada ve siyasal gündemde Uludere olayına ilişkin yeni bir dalgalanmaya yol açtı. Medya'da yer bulan haber ve değerlendirmelerin çoğu, WSJ haberinin zamanlama ve içeriğini bütüncül bir perspektifle analiz ederek, Amerika-Türkiye arasında güvenlik eksenli yeni pazarlıklarla ilişkilendirmediği için, koca teoriler bir cümle üzerine bina edilebiliyor. Oysa haber, Uludere olayını aşan çok daha geniş bir bağlama oturuyor.
Öncelikle haber, birinci derecede Uludere'deki istihbaratın kaynağıyla alakalı değil. WSJ'nin haberi, Türkiye'nin ABD'den uzun zamandır satın almak istediği silahlı insansız hava aracı (predatör) alımı konusunda gelinen son aşamayı değerlendiriyor. Obama yönetiminin Türkiye'nin bu talebine olumlu yaklaşmasından ve silahlı predatörlerin verileceğine ilişkin kuvvetli işaretlerden rahatsız olan çevreler, Türkiye ile ABD arasında PKK'ya karşı hâlihazırda var olan işbirliğinin derinleşmesini ve çeşitlenmesini engellemeye çalışıyor.
Amaç, Silahlı Predatör Satışını Engellemek
Türkiye son birkaç yıldır terörle mücadele konusunda ABD ile istihbarat paylaşımı konusunda ciddi aşama kaydetti. Amerikan yapımı silahsız insansız hava araçları, bu çerçevede, PKK'ya karşı istihbarat topluyor. Öte yandan Türkiye bir süredir ABD'den silahlı predatör alma konusunda girişimlerde bulunuyor. PKK'ya karşı kullanmak üzere Amerika'nın Yemen ve Afganistan'da el-Kaide ve Taliban'a karşı kullandığı silahlı predatörleri isteyen Türkiye, bu teknolojiden terörle mücadelede faydalanmak istiyor. Terörle mücadelede son derece ciddi bir avantaj elde edeceğini hesaplayan Ankara, en son Genelkurmay Başkanı Necdet Özel'in ziyaretiyle bu araçların satışı konusunda son aşamaya gelmiş gözüküyor.
Uludere istihbaratının Türkiye'ye iletildiğine ve bunların 34 Türk vatandaşının ölümüyle sonuçlandığına ilişkin WSJ haberi, Türkiye'nin belli bir aşamaya getirdiği bu süreci sekteye uğratmaya hizmet ediyor. Uludere'yle ilgili olarak Amerikan Savunma Bakanlığı Ankara'daki İstihbarat Füzyon Merkezi'ne Irak içinden Türkiye sınırına doğru yaklaşan bir grubun olduğu bilgisini geçtiğini doğruluyor ve nihai kararın Türkler tarafından verildiğini yazıyor.
Wall Street Journal'ın haberi dikkatli okunduğunda görülecektir ki Türk gazetelerinde öne çıkarılan 'konvoyu daha yakından izleme önerimiz reddedildi' iddiası, şu an Pentagon'da görevli olmayan bir uzmana atfedilen bir yorumun yanlış tercüme edilmesine dayanıyor. Bu uzmanın söyledikleri doğru tercüme edilirse esas söylenenin yapılan bir teklif ve bu teklifin reddedilmesi ile ilgisi olmadığı ve 'eğer Türk tarafı Amerikalılardan daha yakından takip etmelerini isteseydi ellerinde konvoyla ilgili daha sağlıklı bilgi olurdu' yorumunun bir nevi dilekten ibaret olduğu görülecektir. WSJ'deki bu yorum Pentagon'un doğruladığı bir bilgiden ziyade bir çarpıtma olarak göze çarpıyor. WSJ'nin haberi Genelkurmay'ın 'ilk görüntünün' ABD predatöründen alınmadığı şeklindeki açıklamasıyla da çelişmiyor. Zira Türk predatörlerinin de konvoyu daha önceden görüp Amerikan tarafının verebileceği ek istihbarata gerek duymamış olması gayet mümkün.
Burada WSJ haberinin zamanlamasına dikkat çekmek gerekiyor. Başbakan Erdoğan'ın Güney Kore'de Obama'yla görüşmesinde ve en son Genelkurmay Başkanı Necdet Özel'in ABD ziyaretinde silahlı predatör konusunun değerlendirilip belli bir aşamaya gelindiği görülüyor. WSJ'nin haberi Özel'in ziyaretinin hemen sonrasına ve Cumhurbaşkanı Gül'ün NATO liderler zirvesine katılacağı Chicago ziyaretinin hemen öncesine denk geliyor.
Obama muhaliflerin direncini aşabilir mi?
Amerikan yönetiminin silahlı predatörle ilgili Türkiye'nin talebi konusunda ayak diremesi bir yere kadar anlaşılabilir. Zira Amerikan yönetimi savunma stratejisi açısından hassas teknolojilerin paylaşımı konusunda ciddi hesaplar yapar. Yönetim bir yandan da Kongre'deki dengeleri gözetmek ve gerekirse Senato ve Temsilciler Meclisi üyeleriyle pazarlığa girmek zorundadır. Geleneksel olarak Amerikan yönetimi bu tür kararlarda pek istekli değilse Kongre engeline işaret ederek ayak sürer ancak olumlu yaklaşıyorsa da bir şekilde Kongre'yi razı etmenin yolunu bulur. Obama yönetimi birçok alanda ciddi bir işbirliği içerisinde olduğu NATO müttefiki Türkiye'nin ısrarlı silahlı predatör satın alma talebini göz ardı etme lüksüne sahip değil.
Kasım 2012 Başkanlık ve Kongre seçimleri öncesinde hâlihazırda Cumhuriyetçilerin hâkimiyetinde bulunan ve bazı güçlü lobilerin etkisi altındaki Temsilciler Meclisi'nin Başkan Obama'ya Türkiye'ye silahlı predatör satışı konusunda zorluk çıkarmak istedikleri aşikâr. WSJ haberinde 'ya bu [istihbarat] bilgi[si] [yabancı] bir hükümete giderse ve onlar bununla yanlış bir iş yaparlarsa veya bu bilgi yanlış bir iş yapacak birinin eline düşerse' yorumunu yapan kişinin Temsilciler Meclisi İstihbarat Komitesi Başkanı'nın Michigan eyaleti 8. bölgeden Cumhuriyetçi bir temsilci olması rastlantı değil. Temsilciler Meclisi'nin ulusal güvenlik açısından en kilit komisyonunun başındaki kişinin bu konu önlerine gelirse zorluk çıkaracağının sinyalini vermesi önemli. Ancak yukarıda ifade ettiğimiz gibi yönetim bu tür zorlukları aşma yetisine sahip.
Hem Türkiye hem de ABD'nin ikili ilişkilerdeki güvenlik boyutunu arttırarak derinleştirme ve genişletme çabasının da Amerikan iç dengeleri gözetildiğinde (özellikle Amerikan Kongresi'ndeki güç dağılımı ve Kongre üzerinde etkileriyle ünlü lobiler de dikkate alınacak olursa) direnişle karşılaşmamasını beklemek safdillik olur. Obama yönetimi bu direnişe nasıl bir cevap verecek bekleyip göreceğiz.
