Arap ülkelerinde yaşanan devrim yangını pek çok ülkeyi sardığı için kısa sürede sonlanmayacak. Tunus ve Mısır'da olaylar diktatörlerin çekilmeleriyle yatışsa da Libya'da Kaddafi'nin geleceğini aşiretlerin gücü belirleyecek. Eğer kaybedeceğini anlarsa, Kaddafi'nin petrol tesislerine sabotaj yapacağını iddia eden uzmanlar bile var. Bahreyn'de ise Şii protestocuların Sünni yönetime isyanına kısa sürede çözüm bulmak zor görünüyor.
Arap ülkelerinde yaşanan devrimlerin ekonomiye etkisine gelince... Tunus ve Mısır önemli birer petrol üreticisi olmadığı için oralardaki ayaklanmalar petrol fiyatlarında pek fazla endişe yaratmadı. Ama Libya petrol üretiminde önemli bir ülke olduğu için piyasalarda endişe yaratıyor. Dün Amerikan ham petrolünün varili 97 dolara, brent tipi ham petrol 110 dolara ulaştı. Eğer Suudi Arabistan'da da halk sokaklara çıkarsa petrol fiyatlarının hızla artacağı düşünülüyor.
Petrol fiyatlarının artması küresel ekonomik toparlanmayı yavaşlatabilir. Çünkü Asya'da Japonya ve Güney Kore enerjisinin yüzde 80'ini ham petrol ithal ederek karşılıyor. Çin ve Hindistan'da bu oran, yüzde 30 seviyesinde bulunuyor. Çin ve Hindistan, enerji üretimlerinde çoğunlukla kömür kullanıyorlar. Çin'in stratejik petrol rezervlerinin 40 günlük olduğu belirtiliyor.
Bu tablodan şu ortaya çıkıyor. Petrol fiyatındaki aşırı artışlar Çin ekonomisini mutlaka olumsuz etkileyecek. Dolayısıyla 2011'de dünya ekonomisinin büyüme lokomotifi olan bu ülkelerde petrol fiyatlarının artışı büyümeye engel olursa, dünya ekonomik büyümesi de büyük bir olasılıkla yavaşlayacak. Türkiye ekonomisine gelince...
Türkiye'de de petrol fiyatlarındaki her 10 dolarlık kalıcı artışın cari açığın milli gelire oranını yüzde 0.6 çoğalttığı düşünülürse, petrol fiyatındaki kalıcı artış bize de olumsuz yansıyacak. Zaten dün akaryakıta yapılan 8 kuruşluk zam Libya olaylarının ilk olumsuz etkisi olarak görülebilir. Ayrıca Türkiye'nin Libya'daki müteahhitlik faaliyetlerinden yarattığı istihdamın durması, taahhüt alacakları ve Türk bankalarının verdikleri 3 milyar dolarlık teminat mektuplarının nakde çevrilmesi tehlikesi de ayrı bir sorun olarak şimdiden karşımıza çıkmış durumda. Türkiye'nin Arap ülkelerine olan ihracatının da olayların uzaması halinde duraksayacağını hemen belirtelim.
Gelelim Arap devrimlerinin piyasalara etkisine... Dünya piyasalarında altın fiyatları da devrimin yarattığı yönetim belirsizliği nedeniyle yükseldi. Ama altının asıl bağlı olduğu değişkenin reel faiz oranları olduğunu söyleyebiliriz. Çin, enflasyon beklentisinin artması nedeniyle faizleri yükselttiği takdirde, elinde altın ve kıymetli maden tutanlar hemen satışa geçebilir ki... Sırf bu nedenle de halen bir onsu bin 400 dolar civarında seyreden altın konusunda, piyasada, reel faizleri yani enflasyondan arındırılmış faiz oranlarını izlemekte fayda var.
Peki euro/dolar paritesi Arap devrimlerinden nasıl etkileniyor derseniz... Petrol fiyatlarındaki artış doların değerini düşürüyor. Euro/dolar paritesi dün öğle saatlerinde 1.3745'e kadar yükseldi. Eğer euro/dolar paritesi 1.38 seviyesini aşarsa 1.42'ye kadar yükselebilir. Tabii euro/dolar paritesindeki değişme dolar/Türk parasını da etkileyecek. Dolar/Türk parasında destek 1 lira 573, direnç 1 lira 618 seviyesinde olacağı tahmin ediliyor. Ortadoğu'daki halk ayaklanmaları, küresel piyasalardaki riskleri, dengesizlikleri ve belirsizlikleri bir süre ayakta tutacak, buna hazır olmakta fayda var. Ama Türkiye'de kamu maliyesi sağlam olduğu için şokları karşılamakta sıkıntı çekmeyeceğiz.
