Krizler artık ekonominin çok sık tekrarlanan olaylarından oldu. Reel kesimle parasal kesimin birbirinden kopması, önce parasal çöküşleri yaratıyor, ardından da reel ekonomiyi durgunluğa götürüyor.
Bunun en son örneğini Güney Kıbrıs'ta yaşadık. Milli gelirinin 6.7 katı olan finansal yükümlülükleri, bu ülkenin milli geliriyle uyuşmayan bir büyüklükte olduğundan, sistem küçük bir şok karşısında tamiri zor duruma düşüyor. Ardından parasal kesimde yaşanan çöküş reel ekonomiye sıçrıyor ve ülkenin vatandaşlarının işlerini kaybetmesine neden oluyor.
G. Kıbrıs'ta bu yıl turizm sektörünün finans sistemindeki çöküş nedeniyle pek çalışamayacağı, dolayısıyla ekonominin önümüzdeki iki yıl içinde yüzde 23 seviyesinde daralacağı, kamu borç yükünün milli gelirinin yüzde 100'üne ulaşacağı tahmin ediliyor.
Bu kısa tespitlerin ardından gelelim asıl konumuz olan krizlere dayanıklı şirketin ne olduğuna...
Mondragon isimli şirket, İspanya'nın Bask bölgesinde 1956'da çalışanların ortak olduğu bir kooperatif olarak kuruluyor. Ve bu şirkette en üstte çalışan şirketin başkanıyla en altta çalışan arasında ücret farkı sekiz katını geçemiyor.
Şirkette 83 bin çalışan var, çalışanların yüzde 85'i endüstri işçisi ve çalışanlar aynı zamanda şirket ortağı olduğundan sorumluluk bilinci gelişmiş. Motivasyon ücretle değil ilgiyle sağlanıyor. Şirket bu nedenle yaratıcı ve ilk defa Çin'le 1980'de ilişkiye geçiyor ve şu anda şirketin küresel düzeyde çalışan 94 fabrikasının 13'ü Çin'de bulunuyor.
Mondragon bisiklet üretiminden süpermarket işletmeciliğine kadar her alanda faaliyet gösteriyor. Şirket varlıklarının değeri 32.4 milyar euroyu buluyor. Şirketin cirosu uzun dönemde her yıl yüzde 0.5 çoğalıyor ve 2011 cirosu 14.8 milyar euro, kârı ise Avrupa'daki durgunluğa rağmen 125 milyon euro oluyor. Aynı dönemde şirketin uluslararası satışları 4.1 milyar eurodan 4.5 milyar euroya yükseliyor.
Mondragon'un 2008 ve 2009 krizlerinde cirosu yüzde 10 düşüyor ama işten hiç kimse çıkartılmıyor. Çalışanlar yeni stratejiye göre farklı bölümlere aktarılıyor veya esnek çalışma sistemine geçiyorlar. Hatta rakipleri eleman çıkartırken Mondragon'un otomobil fabrikasında çalışanlara daha iyi koşullarda uzun süreli çalışma fırsatları veriliyor.
Mondragon'un başkanı Txema Gisasola, krizlere karşı başarılarının sırrını şöyle açıklıyor: "Bu bir sihir değil. Biz bu piyasada kapitalist dünya ile mücadele ediyoruz tek farkımız 'nasıl yapmalıyız?' ve 'niçin yapmalıyız?' sorularını sormamız. Rekabetçi, verimli ve kaliteli mal üretip kârlı olmayı hedefliyoruz" diyor.
Gelelim şirketin stratejik kararlarının nasıl alındığına... Şirket stratejik kararlarını genel kurulda alıyor. Böylece, çalışan- hissedarla aynı anda iletişim kuruluyor ve danışılıyor, çeşitli bölgelerdeki şirketlerin yöneticileri de yine genel kurulda seçiliyor.
Anlayacağınız patronların ya da profesyonel yöneticilerin kâr ve prim hırsıyla tek karar verici olduğu şirketler artık dünyada demode olmaya başladı. Mondragon'un başarısı, yeni dönemin şirket modelini ortaya koyuyor. Artık çalışanların ortak olduğu, kararların çalışan hissedarlarla alındığı şirket modeli, bugünün dünyasının krizlerine dayanıklı yapılarını oluşturacak.
