Büyük savaşlar nasıl çıkar?
Alalım Birinci Dünya Savaşı'nı...
Okuldan aklınızda kalmıştır belki...
28 Haziran 1914'te Saraybosna'nın orta yerinde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliaht prensi Arşidük Franz Ferdinand suikasta kurban gider.
Kim tarafından?
Ansiklopedik kaynaklar, suikastçıların "Sırp milliyetçisi" olduğunu yazarlar.
Öyle ya, Bosna ve Sırbistan 1908'den beri Avusturya-Macaristan'ın işgali altındaydı.
Ve yine birden hatırlarız ki, Osmanlı Devleti ve Avusturya-Macaristan büyük savaşla birlikte tarihe karışmışlardır.
Rusya ise savaş koşulları altında gerçekleşen bir devrim(!) yoluyla ortadan kaldırılmıştır.
O hâlde vurgulayalım mı?
Birinci Dünya Savaşı "ulus devletler"in doğuşu için çıkartılmıştır; yenisi çıkacaksa, o da bu devletleri tarihin çekmecesine kaldırmak için olacaktır.

***

Suikasta geri dönelim...
Olup bitenlerin garabeti akıl alır gibi değildir.
Düşünün...
İlk girişim sabah olmuştur.
İstasyondan şehre doğru üstü açık bir otomobille ilerleyen Franz Ferdinand'a atılan el bombası arabanın tentesine çarpıp yere düşer. Bomba arkadan gelen arabanın altında patlar. Bazı suikastçılar başarısızlıkları yüzünden intihara kalkışır.
Arşidük, Saraybosna belediye binasına gelince şehrin bütün yetkililerini ağır biçimde fırçalar.
Başpiskopos, arşidükün korunması için asker çağrılmasını ister ama vali, "Bütün şehir suikastçı dolu değil ya!" diye itiraz eder.
Sonra...
Toparlanan Sırp suikastçılar konvoyun istasyona geri dönüş yolunda hazırlık yaparlar ve gayelerine ulaşırlar.
Ferdinand'ın son sözlerinin şöyle olduğu kaydedilmiştir: "Sophie ölme, çocuklarımızın sana ihtiyacı var."

***

Bir romanda okusanız bunları...
Berbat bir kurgu dersiniz, yalan mı?
Zaten dönemin hiçbir devlet yöneticisi bu olayın ardından bütün Avrupa'nın ateş alacağını aklına getirmedi.
Haksız da değillerdi.
Büyük savaşlar nasıl çıkar?
Hiç kestiremediğimiz bir sırada...
Ama iktisaden kaçınılmaz hâle geldiğinde; hegemon güçler zamanın geldiğine karar verdiklerinde çıkar...

***

NOT DEFTERİ
Unutmaya başlıyorum seni. Ürperiyorum bunca sevgiyi unuttuğumu düşündükçe. (MARGUERITE DURAS / Hiroşima Sevgilim)