Dişe doğal görünümünü ve canlılığını veren tüm dokular pulpa denilen sinirler ve damarlardan oluşmaktadır. Dolaylı ya da kendiliğinden oluşan çatlamalar, dişte meydana gelen ve var olan eski dolguların içerisinde oluşan çürükler, yanlış tedavi süreçleri ve deformasyonlar sonucu dişte bulunan sinirler ve damarlar canlılığını zamanla yitirir. Bu tip durumlarda dişlerde ve diş etlerinde kanamalar, çürükler ve apseler meydana gelir. Bu tip vakalarda en iyi sonucu almak için kanal tedavisi (endodonti) uygulanır. Dişte meydana gelen deformasyon, çürükler, işlevini yitirmiş olan damarlar ve sinirler dişten uzaklaştırılır ve dişte meydana gelen pulpa boşluğu estetik dolgu yöntemleri ile doldurulur.
Dişin kök kanallarındaki canlı doku (pulpa) iltihaplanmışsa veya canlılığını sürdüremeyecek durumdaysa, dişi kurtarmak için kanal tedavisi gerekir. Çünkü bu dokunun, vücuttaki diğer dokular gibi kendisini yenileme ve tamir etme kabiliyeti yoktur. Derin çürükler, dişte oluşan kırık ve çatlaklar pulpanın iltihaplanmasına yol açabilir. Buna ek olarak dişe gelen travmalar, dişi besleyen damar ve sinirlerin kopmasına ve dişin canlılığını yitirmesine sebep olabilir. Eğer iltihaplı pulpa tedavi edilmezse, ağrıya ve apseye sebep olur.
KANAL TEDAVİSİNİN AŞAMALARI
DİŞ SİNİRİNE GİRİŞİN SAĞLANMASI: Öncelikle radyografi alınarak sorunlu diş görülür; dişte canlı dokular varsa lokal anestezi yaplılır, varsa dişteki çürükler temizlenir, diş köküne ulaşabilmek için kavite açılır. Bu giriş kavitesi arka dişlerde çiğneyici yüzeyden, ön dişlerdeyse dişin arkasından açılır.
DİŞİN TEMİZLENMESİ: Bu aşama, dişin iç kısmının temizlenmesidir. Bu temizleme işlemiyle diş içerisinde yer alan bakteriler, toksinler ve artıklar uzaklaştırılır, hasar görmüş pulpa dokusu çıkartılır. Kök kanalları genişletilir ve şekillendirilir. Temizleme işleminin büyük kısmı 'kök kanal eğeleri' adı verilen aletlerle ve bol yıkama işlemiyle gerçekleştirilir. Yıkama işlemi için genellikle sodyum hipoklorit kullanılmaktadır. Kök kanalının boyunu hesaplamak için kanala alet yerleştirilerek röntgen filmi alınır. Buna alternatif olarak, özel bir elektronik alet kullanılarak da kanal boyu belirlenebilir. Kök kanalı temizleme işlemi, el aletlerine takılan ve motorla çalışan döner aletler yoluyla da gerçekleştirilebilir.
KÖK KANAL DOLGUSUNUN YERLEŞTİRİLMESİ: Diş temizlendikten sonra 'Gutta Percha' adı verilen konik uçlu, kauçuk bir malzeme kanallara yerleştirilir ve yapıştırılır. Bazen yapısal destek amacıyla kanal içine metal ya da plastik çubuk yerleştirilebilir. Kimi zaman kanallar, özel kanal dolgu malzemesiyle doldurulur, tedavi amacıyla açılan kavite dolgu malzemesiyle kapatılır, tedavi sona erer.
ENDODONTİK CERRAHİ
Kanal tedavilerinin başarı oranı günümüzde yüzde 90'ın üzerindedir. Diş kanallarının dar veya eğri olduğu durumlarda, tekrarlanmış başarısız kanal tedavilerinden yanıt alınamadığında veya kök ucundaki enfeksiyon kanal tedavisiyle iyileştirilebilecek durumda değilse; bazen kanal tedavisinin başarısız kaldığı durumlar olabilir. Kanal tedavisinin başarısız olduğu veya iyi yapılamadığı hastalarda endodontik cerrahi (kök ucu rezeksiyonu) uygulanır. Bu hastalarda dişi çekmek yerine dişin kök ucuna cerrahi bir operasyonla ulaşılarak kök ucundaki iltihap veya kist ile diş kökünün bir kısmı çıkartılır. Bu operasyon azı dişleri de dahil olmak üzere tüm dişlere uygulanabilir. Operasyondan önce dişe kanal tedavisi yapılmalıdır. Endodontik cerrahi, titizlikle yapılması gereken bir işlemdir.
MİKROENDODONTİ NEDİR?
Çeşitli tedavilerin, mikroskop altında gerçekleştirilebilmesi diş hekimliğindeki son gelişmelerden biridir. Mikroskop kullanımı ile kanal tedavilerinin başarı ve kalitesi büyük oranda artmıştır. Dişin içinde yer alan damar ve sinir sistemi; kökten çene kemiğine, oradan da diş eti ve ağız içerisine uzanan geniş bir sistemdir. Bu nedenle tedavinin 3 boyutlu olarak yapılması gerekir. Hermetik dolgunun yapılabilmesi için günümüzde 'Rotary Systems' adı verilen döner alet sistemleri kullanılır. Elektronik kanal boyu ölçme aleti tüm kanal boyunu rahatça görmeyi sağlamakla birlikte ultrasonik aletler ve trok ayarlanabilir aletler, kanal sisteminin tamamen temizlenmesi ve dolguya hazır hale gelmesine imkan sağlamaktadır. Dental operasyon mikroskobu, kanal sistemini büyüterek görebilme olanağı sunmaktadır.
GİNGİVOPLASTİ (DİŞ ETİ MANİKÜRÜ)
'Gummy-smile' adı verilen, bazı kişilerin gülerken diş etlerinin normalden fazla görünmesi durumuna gingivoplasti yöntemiyle çözüm sunulmaktadır. Bu tedavi yönteminde gülüş estetiğini bozan diş etindeki fazlalık, estetik diş hekimi ile bir peridontologun birlikte çalışmasıyla diş eti seviyesi ve biçimi belirlenerek küçük bir operasyonla düzeltilir. Operasyon lokal anestezi altında yapılır; dişlerde de estetik bir sorun varsa, porselen laminalarla sorun kısa sürede giderilir.
DİŞ ETİ GREFTİ
Diş eti çekilmesinin fazla olduğu bölgelerde, dişler daha uzunmuş gibi görünürler. Diş eti greftiyle estetik görünmesi sağlanabilir. Ayrıca diş çektirmeye bağlı olarak, kimi zaman çene kemiğinde çökme ve bunun sonucunda diş etlerinde asimetrik bir görüntü oluşabilir. Diş etleri düzgün görünmediği sürece, dişlere uygulanacak olan tedaviler kendisini göstermeyecektir; bu durumlarda da diş eti grefti uygulanarak, asimetrik diş etleri hoş bir görünüme kavuşabilir.
KEMİK GREFTİ
Kemiğin yetersiz olduğu yerlerde, kemik miktarını artırmak amacıyla kullanılır. Yeterli kemik yüksekliğini ve genişliğini sağlamak amacıyla suni ya da doğal kemik tozları gerekli görülen bölgeye yerleştirilir ve kaynaşması beklenir. Ardından operasyona başlanabilir.
