17 Kasım Dünya Prematüre Günü. Dünyada her yıl 15 milyon bebek prematüre olarak yani 37'nci gebelik haftasını doldurmadan önce dünyaya geliyor. Üstelik bu sayı artmaya devam ediyor. Ülkemizde de her yıl ortalama 130 bin bebek prematüre olarak doğuyor. Bu rakam ülkemizde prematüre doğum oranının yüzde 10 civarında olduğunu gösteriyor. Başka bir deyişle her 10 bebekten biri zamanından önce dünyaya geliyor.
Prematüre doğum sonrası hem bebek hem de anne için zor bir dönem başlıyor. Annenin psikolojik olarak sağlam durması çok önemli.
Ancak bu o kadar kolay olmuyor. Bunun için eşinden ve etrafından destek görmesi şart. Ülkemizde de sık yaşanan prematüreyi etraflı olarak masaya yatırmak istedik. Ailelere yol gösterecek, rehber olacak bilgileri Türk Neonatoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Esin Koç'tan aldık.
- Öncelikle prematüre nedir, sorusuyla başlayalım mı?
- Prematüreyi anlatırken kullandığımız iki ayrı tanım var. 35-37'nci haftalarda doğan bebeklere 'geç prematüre', 32'nci haftadan erken doğan bebeklere ise 'erken prematüre' diyoruz. Burada riski daha fazla olan grup erken prematürelerdir. 32 haftadan önce doğan bebekler daha hiçbir organı tam gelişmemişken dünyaya geliyor. Anne karnında geçirmesi gereken süreyi dışarıda geçirmek zorunda kaldıkları için neredeyse tüm sistemlerinde problem görülebiliyor. İşte bu noktada bebeğin bakımının yapıldığı ünite ve bakımını yapan hekim ve hemşire ekibi oldukça önem kazanıyor.
- Ülkemizde yenidoğan servisleri ve doktorlarımızın bu konuda oldukça iyi olduklarını gözlemliyorum...
- Türkiye'de yenidoğan alanındaki teknoloji son derece ilerlemiş seviyededir. Yoğun bakım ünitelerinde kuvöz, ventilatör, monitör gibi tıbbi cihazlarımız eksiksiz bulunuyor. Bu açıdan ünitelerde bu cihazları iyi kullanabilen ve alanında uzman yenidoğan hekimlerinin bulunması daha da önem kazanırken yenidoğan da ayrı uzmanlık eğitimi gerektiren bir bilim dalı olarak karşımıza çıkıyor. Özellikle erken prematürelerde, bakımın yenidoğan uzmanları ve bu alanda eğitilmiş hemşireler tarafından doğru şekilde yapılması bebeğin geleceğini çok farklı açılardan olumlu yönde etkiliyor.
- Erken doğum nedeniyle yaşanan sağlık sorunları, çocuğun yaşamı boyunca takip edilmeli mi? Yoksa kritik eşik nedir?
- Prematüre bebeklerin, zamanında doğan akranlarını yakalamaları ve ileride kaliteli yaşam sürmeleri için takiplerinin mutlaka yapılması gereklidir. Yenidoğan hekimleri veya uzman pediatristler tarafından uygun aralıklarla hem yoğun bakımda hem de taburcu olduktan sonra rutin kontrollerinin yapılması önemlidir.
Mutlaka takip edilmesi gereken konuların başında nörogelişimsel takipleri gelir. Özellikle 'erken prematüre' bebeklerde beyin gelişiminin takibi son derece kritiktir. Bebeğin gelişim takibini yaparken 'düzeltilmiş yaş'ını kullanmak, bebeğin gelişim hedeflerine ne zaman ulaşacağı konusunda daha iyi fikir verecektir.
- Düzeltilmiş yaş nedir?
- Düzeltilmiş yaş, bebeğin erken doğduğu hafta sayısının, normal doğum haftası olarak kabul edilen 40 haftadan çıkarılmasıyla hesaplanır.
Örneğin bebek 32'nci haftada doğduysa, arada sekiz haftalık (iki aylık) bir fark var demektir. İşte bu bebek sekiz aylık olduğunda düzeltilmiş yaşı altı aylıktır. Altı aylık bebek kriterlerine göre gelişimi değerlendirilmelidir.
- Beslenmeleri ne şekilde devam etmeli?
- Takibinin yapılması gereken ikinci konu beslenmedir. Prematüre bebekler için de zamanında doğan bebekler gibi en önemli gıda anne sütüdür. Ancak onların beslenme ihtiyacı, zamanında doğan bebeklere kıyasla farklılık gösterir. Anne karnında geçirdiği süre az olduğu için, bebeğin doğumdan sonra bu farkı kapatması ve hem fiziksel büyüme hem de beyinsel gelişimini tamamlaması için anne sütüne ek olarak özel destek alması gerekebilir. Bu nedenle yoğun bakım ve taburculuk sonrasındaki sürecin bu ihtiyaç doğrultusunda düzenlenmesi büyük önem taşır.
- Peki, aşılanma konusu prematüre bebeklerde nasıl ilerliyor?
- Takip edilmesi gereken diğer bir konu aşılardır ve ihmal edilmemelidir. Zamanında doğan bebeklere yapılan aşıların yanı sıra çok küçük prematürelere Türk Neonatoloji Derneği'nin önerilerine uygun olarak RSV (Respiratuvar Sinsityal Virüs) profilaksisi uygulanmalıdır.
ANNELER BU SÜRECİ ATLATACAK KADAR GÜÇLÜLER
- Prematüre doğum yapan annelerin psikolojileri de çok önemli. Bu konuda tavsiyeleriniz ne olur?
- Gebelik başlı başına hassas bir konu iken bebekleri prematüre olarak dünyaya gelen anneler, özellikle bebekleri yoğun bakım ünitesinde yatarken çok daha endişeli günler geçirebiliyor. Bu son derece doğal bir durum olmakla birlikte annelerin stresten mümkün olduğunca uzak durmaları hem kendi sağlıkları hem de anne sütünün kesilmemesi açısından son derece önemli. İşte bu süreçte başta aileler, akrabalar olmak üzere annenin çevresindeki kişilerin anneyi rahatlatması, bilimsellikten uzak, kulaktan dolma bilgileri paylaşmaması son derece doğru ve yerinde bir yaklaşım olur. Özellikle son yıllarda 17 Kasım Dünya Prematüre Günü dolayısıyla yapılan çalışmaların bu noktada önemli bir farkındalık oluşturduğuna inanıyorum. Anneler, babalar ve bebekleri bu zorlu süreci atlatacak kadar güçlüdür. Onların yanında olmamız, sevgimizi hissettirmemiz ve gerek hastanede gerekse taburculuktan sonra her aşamada desteğimizi sürdürmemiz yeterli olacaktır.
