Türkiye Cumhuriyeti yurttaşları Anadolu'nun ürünlerini daha ilkokulda öğrenirler; bunların erdemlerini sayabilir, "Yerli malı yurdun malı, her Türk onu kullanmalı" sloganını ezbere bilirler. Yine de bir dönem yerli ürünlerden uzaklaştılar. 15-20 yıl önce üreticileri bile yerli ürünlerin yüzüne bakmazken, süprüntü ithaller para eder hale geldi. Şu sıralar kendi topraklarımızda, geleneksel yöntemlerle elde edilen ürünler yeniden keşfediliyor. Bu sayede uzun zamandır köylü pazarlarına bile ulaşamayan çeşitler İstanbul'un en şık mağazalarında ciddi fiyatlardan alıcı bulabiliyor. Eataly, Zorlu Center'in en büyük yiyecek ürünleri mağazası. İtalyanlar İstanbul'a bir gastronomi çıkartması yapmış. İtalya'nın belli başlı gıda markalarını burada bulmak mümkün. Göstermelik olarak da bazı Türk ürünlerine yer verilmiş. Bunlar arasında ilginç bir peynir reyonu var. Bugüne dek bu kalitede geleneksel Türk peynirlerini bir arada bulmak neredeyse olanaksızdı. Ünlü İtalyan peynirlerinin arasına sıkışan Türk peynirlerine yabancı ürünlere düşkün tüketicilerin burun kıvıracağını düşünüyordum. Öyle olmadı. Gelen bilgilere bakılırsa, peynir meraklıları Kars gravyeri ve kaşarını, Karaman'ın Divle obruk peynirini, Karaburun'un sert aromalı kopanisti peyniri ve Çorum'un Kargı tulumunu, Adapazarı'nın geleneksel yöntemlerle üretilen isli Çerkez ve Kars Yörüklerinin çeçil peynirlerini, sayıca ezici çoğunluktaki İtalyan parmigiano reggiano, mascarpone, pecorino gibi ünlü İtalyan ürünleri arasında keşfetmişler.
AYNI TEZGAHTA YER ALIYORLAR
Aslında İtalyan mallarını satmayı hedefleyen Eataly yöneticilerinin Türk peynirlerinin başarısı için ne düşündüklerini bilmiyorum. Ama üretildikleri yörelerde bile kolay kolay bulunamayan bu özel peynirlerin, hijyen koşullarına uygunluğu laboratuvar ortamında denetlenip, onaylandıktan sonra İtalyan peynirleriyle aynı tezgahta yer almaları, Türk mutfağına ve yerli ürünlere gönül verenler açısından sevindirici. Slow Food, Mutfak Dostları Derneği gibi yerel lezzetlerin yaşaması için çaba gösteren sivil toplum örgütleri ve tüketiciler yozlaşmamış, özgün geleneksel ürünlere olan talebi artırmaya çalışırlar. Bu alanda ilk önemli başarıyı, Hititler döneminden bu yana ekilip biçilen bir antik buğday çeşidinden yapılan Kastamonu'nun siyez bulguru elde etti. Bugün İhsangazi ilçesinde üretilen hakiki siyez bulguru için sıradan bulgur fiyatının birkaç katını ödemeyi göze alsanız bile bulabilmeniz oldukça zor. Şimdi Anadolu'nun övgüyü hak eden peynirleri de aynı yola girmiş görünüyor. Eataly'de satılanlar bu işi iyi bilen, titiz kişiler tarafından seçilip tezgaha ulaştırılırken, gelenekselliğe, ürünlerin özenle korunması gereken özelliklerine aldırış etmeyen, sırf kazancı ön planda tutan birtakım üreticilerin yıldızı parlayan peynirlerin taklitleriyle sonbaharda piyasaya girmek için şimdiden kolları sıvadıkları söyleniyor. Dünyanın her yerinde bu duruma "haksız rekabet" deniyor. Özelliği olan, belli bir coğrafi bölgede belirli koşullarda üretilebilen ürünler, devletler tarafından haksız rekabete karşı titizlikle korunuyor. Bizde de bu amaçla oluşturulmuş bir coğrafi işaret sistemi var ama ne yazık ki haksız rekabeti engelleyebilecek yaptırımlar içermiyor.
YASALARLA KORUMA ALTINDA
Bugün Fransa'nın sadece küçük bir bölgesinde yetişen bir üzüm çeşidinden, belirli üretim teknikleri kullanılarak yapılan "şampanya" adını köpüren şarabında kullanmaya kalkan başka bir bölgenin üreticisini yasalar mahveder. Bizdeyse yarın Divle obrukları yerine İstanbul fabrikalarında yapılmış çakma Divle peynirleri, Ege'nin herhangi bir kasabasında keçi tulumlarına doldurulmuş Çorum Kargı tulumları piyasaya çıktığında, onlara "dur!" diyebilecek kimse yok. Bu çakma peynirleri hakiki niyetine yiyenler beğenmeyip büyük olasılıkla bir daha satın almayacaklar. Sonuçta gerçek üreticilerle iyi, temiz ve adil ürünlerin peşinden giden tüketiciler bundan zarar görecek. Ne yazık!
