Atatürk Orman Çiftliği arazisinin kenarından bir "bulvar" geçer: Anadolu Bulvarı.
Bu bulvar aynı zamanda "Eskişehir yolu ile İstanbul yolunun arasındaki bağlantıdır." "Batıkent trafiğinin" yükü de bu bulvardadır.
İşte bu bulvardan, Türk Traktör Fabrikası'nın "otoparkı" görünür. Otopark bazen "traktör doludur... Yüzlerce... Binlerce" traktör. O zaman anlarsınız ki "ekonomik kriz vardır." Bazen de otoparkta traktör "yok denecek kadar" azdır.
Anlarsınız ki "kriz atlatılmaktadır."
FABRİKA
Ne zaman bu bulvardan geçsek, Türk Traktör'ün "otoparkına" bakarız.
Birkaç ay var ki "otoparkta yığılma yok." "Acaba fabrikada durum nedir" diye merak ettik. Ve direksiyonu, fabrikanın kapısına çevirdik. Fabrikaya, Atatürk Orman Çiftliği'nin içinden geçilerek giriliyor.
UÇAK MOTORU
Türk Hava Kurumu 1941'de, Etimesgut'ta "uçak fabrikası" kurmuş.
Sonra, Atatürk Orman Çiftliği'nde, 1945'te "uçak motoru fabrikası projesi" üzerinde çalışmalar başlamış.
Ve 1948'de "uçak motoru fabrikası" resmen kurulmuş.
"Lisansör firma" İngiliz-De Havilland. Polonyalı mühendisler Türkiye'ye gelmişler. Makinaların yüzde 76'sı İngiltere'den alınmış. Geri kalanı Amerika ve İsviçre'den.
Polonyalı mühendislerden biri de, daha sonra İTÜ'de hocalık yapan Prof. Dr. Jerzy Belkowski. Bu fabrika "bir süre uçak motoru yapmış."
Sadece Türkiye'ye değil, yurt dışına da...
MOTORDAN TRAKTÖRE...
1945'te bu fabrikanın "traktör fabrikasına çevrilmesi" kararlaştırılmış... Ve 1955'te traktör üretimi başlamış.
İlk lisansör "ABD'den, Minneapolis-
Moline" firması.
Daha sonra devreye "Fiat" girmiş. "Koç" girmiş. Yıllar geçmiş... Fabrikanın "kamuya ait hisseleri" özelleştirme kapsamında satılmış.
Şimdi büyük ortak (yüzde 62.5) Koç grubu. Diğer ortak (yüzde 37.5) İtalyan.
YAŞAYAN TARİH
Fabrika "220 bin metrekare arazi" üzerine kurulu.
Kapalı alan "80 bin metrekare." Hakkı Akkan "fabrikanın en eskisi... Emektarı... 32 yıllık çalışanı... Genel müdürü."
Tam bir "canlı tarih."
Hakkı beye "işler nasıl" dedik. "Bizim işler, ekonomideki genel gidişle doğru orantılıdır" yanıtını verdi.
Ve ekledi: - Ticari araç piyasası canlıysa, traktör üretimi artar... Ekonomide iyiye gidiş gözleniyorsa, bu bizim üretimimizi olumlu etkiler.
ALTIN TRAKTÖR
Fabrikayı gezerken "Türkiye'de yapılan ilk traktörü" de gördük.
Türk Traktör'ün "50 yılı" nedeniyle yapılan "altın traktörü" de.
Fabrikanın giriş kapısına "sağlı sollu" parkedilmiş. "Türk sanayinin 50 yılda nereden nereye geldiğini" herkese göstermek istercesine.
Hani, eski filmlerde "meşin kasklı pilotların kullandığı uçakları" görürsünüz ya...
O uçaklar "Etimesgut'ta yapılan" Türk uçakları. Ve o uçağın motorları da, şimdi Traktör Fabrikası olan "bu fabrikada" yapılan motorlar. Fabrika, Türkiye'nin "sanayi müzesi" gibi.
EN KÜÇÜK TRAKTÖR
Fabrikadan ayrılırken Genel Müdür Hakkı Akkan "ziyaretiniz nedeniyle size bir traktör armağan edeceğiz" dedi.
"Yüzde yüz Türk yapımı... Son model" bir traktör.
"Hediyeyi" aldık, "paketinden" çıkarıp, "cebimize" koyduk.
"O kadar şirin" bir traktör ki... Gazetede, masamızın üzerinde, bir o yana, bir bu yana "traktör sürüp duruyoruz."
