Üçüncü sınıftaki ikizlerime şarkı öğretmişler. Kız pek coşkuyla söylüyordu: "Cumhuriyet hürriyet demek! Özgürce yaşamak... Uygarlığa yılmadan koşmak demek... Cumhuriyet kol kola yürümek demek!"
Bir ara "Melodisini beğendin mi?" diye sordu. Doğruculuğum tuttu: "Melodisi iyi de, Cumhuriyet o saydıkların demek değil her zaman. Padişahlık kalktıktan sonra pek özgürce yaşamadığımız oldu. Bir şeylerden yıldık, tastamam uygarlığa koşamadık. Şu ara kol kola yürüyüp yürümediğimiz de tartışılır."
Oğlan lafa karıştı: "Dün gazetede gördüm. Başbakan 'Cumhuriyet çıtkırıldım değil' demiş. Çıtkırıldım mı yani?"
Bülbülün çektiği dili belası ya; başıma iş açmıştım. "Hayır ama bizim memlekette özgürlük düzeni biraz narin" diye gargaraya getirmeye çalıştım. Cumhuriyetin zaten özgürlük demek olup olmadığını sordular.
"Hayır. Hitler'in Almanya'sı cumhuriyetti ama özgürlük yoktu orada."
"Narin ne demek?"
"Dikkat edilmezse kolay kırılabilir demek."
"Bizim memlekette Hitler olur mu?"
"Olmaz ama olur diyenler var."
"Olmazsa, sen niye özgürlük narin diyorsun?"
"Çünkü özgürlük çeşit çeşittir. Bir yerde Hitler olamayacağını görüyorsan bunu söyleyebilmelisin.
Arkadaşların arasında farklı düşünenler öyle dedin diye seni özgürlük düşmanlığıyla suçlarsa kavga çıkar."

***
Kızın alnı kırıştı.
"Kavga çıkarsa kırılır mı özgürlük?"
"Senin şarkında uygarlığa doğru kol kola yürümek diye bir söz var. Onun yapılamadığı yerde özgürlük uzun ömürlü olmaz."
"Bizim memlekette yapılamıyor mu?"
"Yapılamıyor. Kol kola yürümesi gerekenler bile çoğu zaman birbirlerine giriyorlar."
"Niçin?"
"Akıllar karışık."
"Neden karışık?"
"Türkiye'de çok şey değişiyor da ondan. Tehlikeli bir ortam."
"Değişince tehlike mi olur?"
"Alışıklıkların dışına çıkılınca dikkatler dağılır. Şaşkınlaşabilir insanlar. Ama bilinçli davranılırsa tam tersi de olabilir, aptallıklar azalır."
"Nasıl yani?"
Açıklamak kolay değildi. Somut örnek aradım. Dün trafik konusunda bir inceleme okurken rastladığım istatistik geldi aklıma.
"Bakın, İngiltere'de, Kıbrıs'ta, birkaç başka ülkede taşıtlar yolun solundan giderler. Eskiden İsveç'te de öyleydi. Sonra dünya geneline uyalım dediler, 1960'ta kuralı değiştirip sağdan gitmeye başladılar. O kararı uygulamaya koyarken çok korkuyorlardı, ölümlü kazalar artacak diye. Tam tersine, yüzde 17 azalma oldu."
"Niçin?"
"Çünkü insanlar değişikliğin tehlikeli olduğunu düşünerek dikkat kesildiler, taşıtları daha akıllıca sürmeye başladılar."
Çocuklar anladılar değişiklik ortamında akıllıca davranmanın yararını. Büyüklerimiz de günümüzün çocukça kavgalarını akıl sınırları içine çekmeyi başarırlarsa uygarlığa kol kola yürür, gelecek yıl Cumhuriyet Bayramımızı daha huzur içinde kutlarız.