İran'ın vanayı kısması ile başlayan doğalgaz krizi, Ankara'da "Yeni Enerji Senaryoları" nı gündeme getirdi. Enerji Bakanı Hilmi Güler ile Müsteşar Sami Demirbilek'in planları, yerliyabancı kaynak dengesini kurmayı ve elektrik arzı açığı kabusunu aşmayı hedefliyor.
Bakanlık kurmayları, İran'ın siyasi manevra çektiği görüşünde değil. Gaz sancısı İran tarafının Türkiye'ye verdiği gaz için alternatif boru hattı inşasında gecikmesine bağlanıyor. Ancak anlaşmanın iptali gündemde değil. Bu durumda Rusya'ya mutlak bağımlılık tablosu ortaya çıkıyor. Bu arada İran'la tahkimde hesaplaşma dönemi de başlıyor.
Botaş spota yöneldi
Peki, kış ortasında doğalgaz ve elektrik kesintisi olmaması için ne yapılıyor?
İlk olarak BOTAŞ, risk alarak spot piyasadan pahalı da olsa gaz temin etmek için karar aldı. 330 dolar/bin metreküp fiyat, Türkiye'nin ortalama faturasından yüzde 11 daha fazla. Lakin başka çare yok. Spot piyasadan alınacak gaz Türkiye'yi 11-12 gün idare edecek.
İkinci nokta Egegaz Terminali'nin kiralanması. Enerji Bakanı Güler, doğrudan sorumluluğu üstüne alarak imzayı bastı. İzmir ve çevresindeki sanayi tesisleri bu sayede elektriksiz kalmadı. Yakında bir kanun değişikliğiyle özel sektöre gaz ithal izni verilebilir.
Üçüncü atak ise Silivri'deki Doğalgaz Depolama Tesisi'nde test çalışmalarının başlatılması ve müteahhit firmanın dava yolunu tercih etmesine rağmen deponun hizmete alınması olacak. Enerji Bakanı Güler'in bu hafta nükleer santral için özel sektör temsilcileri ile bir araya gelmesi bekleniyor. Model, yüzde 30 kamu, yüzde 70 özel sektör ortaklığı ile yatırıma başlanması, Nükleer AŞ'nin hemen lisanslanması, 15 yıllık elektrik alım garantisi verilmesi ve firmaların uzun vadeli kredi temin etmesi üzerine kuruluyor.
Nükleer plan
Kömür rezervlerinin etkin kullanılması için "Rehabilite Et-Yap İşlet Devret" seçeneği de olgunlaşıyor. Ayrıca, Türkiye'nin rüzgâr haritasını çıkaran bakanlık "Hibrit Santraller" inşasını öngörüyor. Rüzgâr verimi yeterli görülen Batı Anadolu'da, barajlara su basılması ve istikrarlı enerji üretimi formüller arasında.
Özellikle Ege ve Kuzey Marmara'da 75-100 dereceyi bulan jeotermal kaynakların ısınma ve elektrik üretimi amaçlı tahsisine de başlandı. 3 megavattan 500 megavata kadar enerji üretecek su kaynakları özel sektöre açılıyor.
Sözün özü.. Bakan Güler'in yerli imkânlara dayanan planı işlerse 2010'da başlayacak elektrik enerjisi açığı sorunu da kökten çözülecek.
Yerele hibe dönemi
"Türkiye bölgesel kalkınmada başarılı olamadı." Bu sözler, DPT Müsteşar Yardımcısı Lütfü Elvan'a ait. Elvan, DPT Müsteşarı Ahmet Tıktık ile birlikte yeni geliştirilen kalkınma modelinin mimarı. "Kalkınma Ajansları" Türkiye'de yerel gelişmenin motoru olacak. Geçen yıl yapılan yasal düzenlemeden sonra ilk ajans Adana'da açıldı. Yakında İzmir var. Ajansları, Kalkınma Kurulları çalıştıracak. Kurul'da 40'ı kamudan 60'ı özel sektörden 100 temsilci bulunacak. 26 bölgede, 81 ili kapsayacak şekilde örgütlenme tamamlanacak. Ajanslar, öncelikle yerel gelişme odaklarını belirleyecek. Daha sonra bütçesini, harcama alanlarına göre tahsis edip, proje teklifleri için ilana çıkacak. Ajans uzmanları, proje hazırlamak isteyenleri eğitecek. Projeler, istihdam, kapasite artışı vb kriterlerle puanlandırılacak. Bu amaçla "ulusal uzman" havuzu oluşturulacak. Her bir projeye iki ayrı uzman tarafından not verilecek.
Ortalama notlara göre, hibe alacak projeler belirlenecek. Ajanslar ortalama 30 milyon YTL bütçe ile çalışacak. İlk etapta 150 bin YTL'ye kadar proje bazında hibe verecek. Yeni iş kurmak isteyenlere ajans bünyesinde Yatırım Destek Ofisi kanalıyla hizmet verilecek. Tüm belgelerini sunan girişimcinin bürokratik işlemleri bu ofislerde sonuçlandırılacak. Bütün bunlar kulağa hoş geliyor. Bakalım, Başbakan Yardımcısı Şener'in deyişi ile "Tabutu kadar adam olmayan isyan edenler" yerel kalkınmayı bu kez başarabilecek mi?
