Bent (bend) kelimesi Farsça olup Arapça'sı seddir. Bugün Türkçe'de suyu depolamak amacıyla yapılanlara baraj, kabartmak amacıyla yapılanlara bağlama denmektedir.
Bentlerin çoğunun gövdesi trapez kesitlidir ve harçlı taş duvar gibi inşa edilir. Bazı bentlerde ise kuru taş duvar örüldükten sonra arası kil gibi geçirimsiz bir malzeme ile doldurularak suyun sızmaması sağlanır. Taş dolgu ve toprak dolgu bentler de yapılmıştır. Taş dolgu olarak yapılanlarda araya killi çakıllı malzeme sıkıştırılarak sızdırmazlık sağlanır. Toprak dolgu olanlarda ise dış yüzeyler taşlarla kaplanarak dış tesirlerden korunur, geçirimsizlik yine killi kumlu toprak ile sağlanır. Feyezan sularının tehlikesizce akarsuya verilebilmesi için yapılan dolu savaklar bendin üzerinde veya dışında tertiplenir. Toprak ve taş dolgu olanlarda mutlaka bent gövdesinin haricinde yapılır. Binlerce yıldan beri yapılan bentlerde bu kaideler uygulanmış ve tecrübe kazanılmıştır. Zamanla yapım tekniğinde ve malzemede büyük gelişmeler olmuş, taş ve kireç yerine beton kullanılarak çok büyük barajlar yapılmış, toprak ve taş dolgu barajlarda da esaslar aynı kalmakla beraber yeni malzemeler ve yapım tekniği geliştirilerek dev yapılar gerçekleştirilebilmiştir.
Bilinen önemli en eski bentlerin yapılış tarihleriyle bulundukları ülkeler şunlardır: Java Bendi (m.ö. 3200, Ürdün [toprak]); Seddü'l-Kaffara (m.ö. 2600, Mısır, Vâdî Garava [toprak ve taş dolgu karışımı]); Hitit bentleri (m.ö. 1800-1200, Anadolu [kâgir]); Me'rib Bendi (Seddü'l-Arim, m.ö. 800, Kuzey Yemen [kâgir]); Urartu bentleri (m.ö. 900-700, Anadolu [kâgir]); Purron Bendi (m.ö. 700, Meksika [taş dolgu]); Kayın Bendi (m.ö. 703, Irak, Musul [kâgir]); Ecîle Bendi (m.ö. 694, Irak, Musul, [kâgir]).
Eski bentlerin çoğu dolu savak veya temel kifayetsizliğinden yıkılmış, büyük bir bölümünün de baraj gölü katı madde ile tamamen dolmuştur.
Orta Asya'dan İspanya'ya kadar uzanan bölgedeki çeşitli ülkelerde müslümanlar tarafından yapılan bentler hakkında özet bilgiler aşağıda verilmiştir. Birçok bendin yapımı Müslümanlık'tan önceki devirlere dayanmaktadır. Ancak bunlar zamanla harap olmuş ve müslümanlar tarafından yeniden yapılmıştır. Hindistan, Endonezya, Mısır, Sudan, Kuzey Afrika, Çin Türkistanı gibi ülkelerdeki bentler hakkında ise hiç bilgi bulunmamaktadır.
Afganistan'daki Bentler. 1. Sultan Mahmud Bendi. Gazneli Mahmud (999-1030) tarafından Gazne civarında XI. yüzyılın başında yaptırılmıştır. Harçlı kâgir olup uzunluğu 220 m., yüksekliği 32 metredir. Sulama amaçlıdır. 2. Bend-i Rüstem. Hâmûn gölüne akan Hilmend nehri üzerinde sulama amacıyla yapılmıştır. Timur tarafından yıktırılmış ve arkasından arazi çoraklaşmıştır. 3. Hilmend nehri üzerinde sulama amacıyla yapılmış altı bent daha vardır ki isimleri bilinmemektedir. 4. Bâbürnâme'ye göre Gazne civarında Sultan Mahmud tarafından yaptırılan üç dört bent vardır. Bunlardan Sihan Bendi harap, Serdih Bendi ise mâmur haldedir.
Arnavutluk'taki Bentler. Arnavutluk'ta Osmanlı devrinde (XVIII-XIX. yüzyıl) yapılan bentler: 1. Nokova ırmağı üzerinde Bend-i Nokova. 2. Taş ırmağı üzerinde Bend-i Riga. 3. Minguli ırmağı üzerinde Bend-i Minguli.
Fas'taki Bentler. Bû Osman Bendi. Merakeş civarında XII. yüzyılda içme suyu temin amacıyla yapılmıştır. Harçlı kâgir olup uzunluğu 105 m., yüksekliği 2 metredir.
Irak'taki Bentler (setler). Dicle ve Fırat VII. yüzyılın ortasında yatak değiştirmiş, Dicle XII. yüzyılda, Fırat ise XVI. yüzyılda bugünkü yatağına dönmüştür. 1. Mezar Seddi. Dicle'nin bugünkü yatağı üzerinde Fırat ile birleştiği Kurna'nın hemen kuzeyinde yapılmış ve yukarıya gemi geçişlerini kesmiştir. 2. Îsâ Kanalı Seddi. Bağdat civarındaki Îsâ Kanalı Fırat'tan ayrıldıktan sonra üzerine bu bent yapılarak sulama kanallarına su verilmiştir. Kaynaklar o zaman Îsâ Kanalı'ndan büyük gemilerin geçmesinin mümkün olduğunu yazmaktadır. 3. Kubbîn Seddi. Îsâ Kanalı'nın Fırat'tan ayrıldığı yerde Halife Mansûr'un yeğeni Îsâ b. Ali tarafından inşa ettirilen Kubbîn Seddi 942'de yıkılmıştır. Aynı bent Halife Müsta'sım-Billâh (1242-1258) zamanında yeniden yapılmıştır. 4. Nemrud Seddi. Abbâsîler zamanında Sâmerrâ'nın 40 km. güneyinde Dicle üzerinde, eskiden mevcut bir bendin yerine yapılmıştır. 5. Dûr Seddi. Dicle üzerinde Sâmerrâ'nın kuzeyinde Nehrevan Kanalı'na su vermek için yapılmıştır. 6. Ebü'l-Cünd Seddi. Dicle üzerinde Sâmerrâ'nın hemen güneyinde bulunan Ebü'l-Cünd Kanalı'na su vermek amacı ile Hârûnürreşîd (786-809) zamanında yapılmıştır. 7. Uzaym (Azeym) Seddi. Kerkük'ten gelerek Cebelihemrin'den geçen ve bugünkü adı Azeym olan akarsuyun Ba'kubâ civarında Deyâlî nehriyle birleştiği yerin üst tarafındadır. Bent 175 m. uzunluğunda ve 15 m. yüksekliğinde olup kalınlığı tepede 3 m., tabanda 15 metredir. Kesiti trapez şeklinde olan bendin su tarafı düşey, hava tarafı kademelidir. Harçlı kâgir türündedir; her iki yandan Bat Kanalı'na su verir. 8. Deyâlî Seddi. Cebelihemrin'in güney ucunda Sâsânîler devrinde mevcut olan bir bendin yerine VIII. yüzyılda Abbâsîler zamanında yapılmıştır. 9. Kantara Seddi. Nehrevan Kanalı üzerinde İskâf'ın kuzeyinde sulama suyunu kanallara verebilmek için yapılmıştır. 10. Beldey Seddi. Bağdat'ın güneyinde Deyâlî akarsuyunun Dicle ile birleştiği yerden önce Nehrevan Kanalı'na su vermek için yapılmıştır. Bu bentlerin hepsi bağlama tipindedir.
Kaynak: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi