Kâşgarlı Mahmud Dîvânü lugāti't-Türk'te Oğuz boyları listesinde Bayatlar'a dokuzuncu sırada yer vermiş ve damgasının şeklini de göstermiştir. Fahreddin Mübârekşah'ın Türk ve Oğuz boyları listesinde de Bayatlar zikredilmiştir. Reşîdüddin ise listesinde Bayat'ı Bozok boyları arasında saymış ve boyun adına "devletli ve nimeti bol" şeklinde mâna vermiştir. Yine aynı müellif Bayatlar'ın damgasını göstermiş, diğer üç boyla ortak olan ongununun (totem kuşu) şahin, şölenlerdeki et paylarının "sağkarı yağrın" (sağ kürek kemiği) kısmı olduğunu bildirmiştir.
Oğuzlar'ın İslâmiyet'ten önceki tarihlerinde Bayatlar Korkut Ata (Dede Korkut) ile temsil edilmiştir. XIV. yüzyılın başlarında tesbit edilmiş hâtıralara göre, Bayat boyundan Kara Hoca'nın oğlu olan Korkut Ata akıllı, bilgili ve keramet sahibi bir insandı. "Ala atlı kiş tonlu" Kayı İnal Yavku ile ondan sonra gelen hükümdarlar devrinde çıkan birçok güç siyasî meseleler Korkut Ata'nın dirayeti sayesinde halledilmiştir.
Selçuklular devrinde ise pek az Oğuz boyunun adı geçmektedir. Bu arada 513'te (1119) Basra şehrini Sungur el-Bayâtî'nin idare ettiği görülmektedir. Ancak bu isimde "et-Türkmânî" nisbesinin bulunmaması, onun Bayat boyundan gelmiş olabileceğinde biraz tereddüde yol açıyor. Fakat aynı yüzyılda İran'ın Luristan eyaletindeki Bayat Kalesi'nin adını bu boydan aldığında şüphe yoktur. Öte yandan Bayatlar'ın Anadolu'nun bir Türk yurdu haline getirilmesine de kalabalık bir halde katıldıkları anlaşılmaktadır. XV ve XVI. yüzyıllarda görülen kırk iki yer adı tamamen Anadolu'nun fethi ve iskânında rol oynayan Bayatlar'ın hâtıralarıdır. Bu yer adları Anadolu'nun Fırat ırmağından Adalar denizine kadar olan bölgesinde bulunmaktadır.
Bayatlar'ın kalabalık bir kısmı Selçuklular devrindeki fetih ve göç hareketlerine katılmayarak Seyhun boylarında kalmışlardı. Fakat bunlar Moğol istilâsı üzerine diğer oymaklarla birlikte Anadolu'ya göç ettiler. Ancak istilânın Anadolu'ya da yayılması üzerine Memlük Devleti'nin idaresindeki Kuzey Suriye'ye geçtiler. Bayatlar burada, bilhassa Avşar ve Beğdili boylarıyla birlikte 40.000 çadırdan fazla olduğu söylenen Türkmenler'in Bozok kolunu meydana getirdiler.
Kaynak: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi