Açık söyleyeyim.. Kevin Spacey baş rolü oynamasa ve Sam Mendes sahneye koymasa, beni III. Richard'a ancak sırtıma tabanca dayayıp götürürlerdi.
III. Richard, Shakespeare'in en güzel oyunlarından biridir.. Onun İngiliz tarihinin en kanlı kardeş kavgasını anlatan Güller Savaşı tregadyaları dizisinin sonuncusu.. Ama okunmak için.. Seyretmek değil.. Başından sonuna bitmez tükenmez tiradlarla geçen oyunu, hele bugünün televizyon temposuna alışmış seyircisinin çekmesi zor..
Bir de Shakespeare'in ingilizcesi, Fuzuli'nin türkçesi gibidir.. Hem de nasıl ağdalı.. Bugün en kabadayı ingiliz, 600 ile 6 bin sözcükle hayatını tamamlarken, üstad 600 bin sözcük kullanmış.. Onun için kendi ülkesinde bile ders diye okutulur, anlaşılsın diye..
Hele tiyatroda, bu uzun tiradları ingilizce izlemek mümkün ötesi.. Alt (Pardon üst) yazı var, ama o zaman da sahnedeki harika Kevin'i kesiksiz izlemenin keyfini kaçırıyorsun..
Sam Mendes, sahneye, kravatlı, takım elbiseli bir III. Richard getiriyor.. Vatandaşlar da, metroda tutacağa asılmış, ellerinde tabloid gazeteli kişiler..
Yani gün bugün..
Son zamanların modası ya, günümüze taşımak.. Ne var ki, Mendes sadece dekor ve kostümle bugüne taşımış.. III. Richard mesela, öteki mirasçıları temizleyip dev şirkete el koymaya çalışan bir patron değil.. Gene York dükü.. Gene Lancasterlerle savaşıyor.. Ama müthiş bir yorum.. Öyle pratik, ama öyle etkileyici bir dekor ve yandaki usta perkusyoncunun ritmle yarattığı müthiş müzik eşliğinde öyle bir anlatım var ki..
..Ve de tabii Kevin Spacey.. Adam tek kelime ile "Aktör!.."
Güller Savaşı İngiliz tarihinin en kanlı bölümlerinden biridir. Ayni kandan gelen York ve Lancester Dükleri taht için savaşırlar.. Yorklar'ın arması beyaz, Lancasterler'in kırmızı olduğu için "Güller Savaşı" adı verilen kardeş kavgası 30 yıl (1455- 85) sürer. Sonunda, Yorklar yenildiği, Lancasterler'de de erkek evlat kalmadığı için iktidar Tudorlar'ın olur.. Bu yüzden bazı uzmanlar, Shakespeare'in iktidardaki Tudorlar'a hoş görünmek için, York ve Lancaesterler'i yeren bu tragedya dizisini yazdığını iddia ederler..
Güller Savaşı'nı sona erdiren muharebede, atının ölümü ile yere düşen ve yerde vuruşmaya devam eden III: Richard'ın "Bir at.. Bir at.. Bir ata krallığım" çığlığı tüm dünya dillerine bir Shakespeare armağanı olmuştur.. İktidar hırsının ve devleti kendi mülkü gibi görmenin en güzel özetlendiği cümle olarak..
Güller Savaşı, bir yerde bizim Fetret Devri'ne benzer.. Yıldırım Beyazıt'ın Timur'a yenilip esir düşmesinden sonra oğulları Süleyman, İsa, Musa ve Mehmet arasındaki taht kavgasını (1402-13) Shakespeare bilseydi, ya da, bizim bir Shakespeare'imiz olsaydı, ne tragedyalar çıkardı, kimbilir?. Sadece Fetret Devri mi?..
Bir yandan III. Richard'ı izledim.. Bir yandan düşündüm.. Kardeşlerini, öz oğullarını boğduran Muhteşem Süleyman'ı, Hürrem'i nasıl yazardı acaba, Shakespeare?..
Büyük tarih yetmiyor. Büyük yazarlar da gerek!..
