Bugün hayattaysam ve sizinle konuşabiliyorsam bu, Türk olmam sayesindedir. Fransa'da doğmuş olan ailem Auschwitz'te öldü. Ben kurtuldum çünkü Türk Konsolosluğu bana bir pasaport sağladı. Kurtuldum çünkü Türk'üm. Bu kadar basit..." Bu sözler bir yıl önce söyleşi yaptığım Lazar Ruso'ya aitti. 1941'de Fransa'da Yahudi olduğu için götürüldüğü Nazilere ait Drancy toplama kampında zor günler geçirmiş, ailesinin büyük bölümünü kaybetmişti. O tarihte 20 yaşında olan Ruso kamptan, Türk Konsolosluğu'nun sağladığı pasaport sayesinde kurtulabilmişti. İstanbul'a yerleşip yeni bir hayat kuran Ruso, önceki gece Nişantaşı'ndaki evinde, 91 yaşında hayata gözlerini yumdu. Şişli'deki İtalyan Musevi Mezarlığı'nda düzenlenen cenaze törenine Ruso'nun yakın akrabaları, cemaatin önde gelen isimleri katıldı. Cenaze töreninde konuşan yeğeni Sami Aji, Ruso'nun Nazi vahşetinde yaşadığı anıları yıllarca gizlediğini, ancak son yıllarda İsrail ile yaşanan gerilim nedeniyle konuşmaya başladığını söyledi. Aji, "O Türkiye'nin Museviler için çok şey yaptığını biliyordu. Bunu da her fırsatta dile getirmeye çalıştı" dedi. Lazar Ruso, 4 yıl önce kaybettiği eşi Sara Ruso'nun yanına defnedildi. Geçtiğimiz yıl hazırladığı "Türk Pasaportu" adlı belgeselde Nazi kamplarından Türk diplomatların destekleriyle kurtulan Musevilerin öykülerini anlatan yapımcı Güneş Çelikkan, yaşadıklarını aktardığı Ruso'nun son günlerine kadar çok sağlıklı olduğunu ve hiçbir önemli rahatsızlığının bulunmadığını söyledi.
SOYKIRIMIN SON TANIĞIYDI
Çelikkan, "Geçen hafta buluşmuş, Einstein teorileri, siyaset hakkında konuşmuştuk. Çok iyi görünüyordu. Hayatı seviyordu ve bana sorarsanız mutlu öldü" dedi. Ruso, soykırıma tanık olan ve Türkiye'de yaşayan son Musevi'ydi. Belgeselde yer verilen Albert Saul, 31 Mayıs'ta hayatını kaybetmişti. Lazar Ruso, geçen yıl SABAH'ta yer alan söyleşide, yaşadıklarını şöyle anlatmıştı: "Aralık 1941'deki ilk büyük Musevi baskını sırasında yakalandım. O gün Almanlar bin Musevi tutuklamak zorundaydı. Ancak bin kişi bulamadıkları için, sokaktan toplamaya başladılar. Metrodan çıktığımda kimliğime bakan Alman jandarması "Juif" damgasını gördü ve beni tutukladı. Kampta soğuktan ve açlıktan ölenler oldu. Ben genç olduğum için dayanadım. Türk Konsolosluğu 2 ay sonra yerimi buldu ve serbest bırakılmamı sağladı."
