Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Türkiye'ye yapacağı ziyarette imzalanacak anlaşmalardan biri de "Türkiye'deki Rus mezar ve anıtları ile Rusya'daki Türk mezar ve anıtlarının imarı." Bu çerçevede Rusya'nın Krasnoyarsk kentinde 1915'te inşa edilen Troitski mezarlığındaki anıt ve şehitlik elden geçirilecek. İstanbul Bakırköy'de 1877 -1878 Rus-Türk savaşında ölen Rus askerlerinin anısına yapılan ve 1914'te dinamitle havaya uçurulan San- Stefano kilise anıtı da tekrar inşa edilecek. Osmanlı ve Rusya arasında 1893'te yapılan görüşmelerde II. Abdülhamid, Rus Çarı'nın "93 Harbi" olarak bilinen 1877- 78 Osmanlı-Rus savaşında ölen Rus askerleri anısına anıt dikilmesi yönündeki isteğini kabul etti. Rus hükümeti Şenlikköy'de (Kalkiratya) Barutçubaşılar'a ait arazinin bir bölümünü satın alarak, Rus mimar Bozarov tarafından tasarlanan anıtı inşa etti. Bugün 1. Ordu Komutanlığı'na bağlı Levazım Birliği'nin arazisinde kalan Ayastefanos (Yeşilköy) Rus Anıtı 1894'te açıldı.
TÜRKİYE'NİN İLK BELGESELİ
Ancak Osmanlı devletinin İttifak Devletleri'nin yanında yer almasının kesinleşmesiyle Ayastefanos Rus Abidesi'nin yıkılması gündeme geldi. Anıt, savaşın resmen ilanından on üç gün sonra 14 Kasım 1914'te saat 08.30'da büyük bir kalabalığın önünde teğmen Bahri Doğanay tarafından dinamitlenerek havaya uçuruldu. 150 metrelik anıtın yıkılışı, bu konuda özel eğitim alan yedek subay Fuat Bey (Uzkınay) tarafından filme alındı. "Ayastefanos'taki Rus Abidesi'nin Yıkılışı" adını taşıyan belgesel, Türkiye'de ilk oldu. Anıtın yıkılmasında görev alan genç teğmen Bahri Doğanay, yıllar sonra yazdığı "Ayastefanos'taki Rus Abidesi Nasıl Yıkıldı?" başlıklı makalesinde, o günlerde yaşanan tartışmaları kaleme almıştı.
RUSYA'DAKİ ŞEHİTLİK ELDEN GEÇİRİLECEK
Birinci
Dünya Savaşı'nda Sibirya'da bulunan Krasnoyarsk esir kampına gönderilen Türk askerlerinin çoğu, ağır şartlar nedeniyle hayatını kaybetti. Bu askerler için dikilen ve halen bir tarafında Osmanlıca, bir tarafında Rusça, bir tarafında Almanca metinlerin bulunduğu Krasnoyarsk kentindeki anıt, Osmanlı esirleri adına Rusya Federasyonu'nda inşa edilen tek eser.
