Hücre duvarlarının yapısına katkıda bulunmak, bağırsakta sindirim safra asitleri oluşturmak, vücudun D vitamini üretmesine izin vermek ve vücudun belirli hormonları üretmesini sağlamak gibi görevleri bulunan kolesterol nedir? Kolesterol neden yüksek çıkar? Bilinmesi gerekenleri haberimizde sizler için derledik...
Kolesterol, mumsu bir maddedir. Aslında kolesterol kötü değildir. Vücudun hücre oluşturmak için kolesterole ihtiyacı vardır. Ancak fazla kolesterol vücutta bir takım sorunlara yol açabilir. Vücudunuz ihtiyacı olan tüm kolesterolü yapar. Kolesterol bir yandan karaciğerde üretilirken, besinlerle de alınır. Örneğin et, kümes hayvanları ve tam yağlı süt ürünleri, diyet kolesterolü adı verilen kolesterol içerir. Kolesterol, meyve sebze ve tahıl gibi besinlerde bulunmamaktadır.
Aynı yiyecekler doymuş ve trans yağlar bakımından yüksektir. Bu yağlar, karaciğerinizin normalde olduğundan daha fazla kolesterol yapmasına neden olur. Bazı insanlar için bu ek üretim, normal kolesterol seviyesinden sağlıksız bir seviyeye geçmeleri anlamına gelir.
Kolesterol kanda dolaşır. Kanınızdaki kolesterol miktarı arttıkça sağlığınız için risk de artar. Bu nedenle kolesterolünüzü test ettirmeniz önemlidir, böylece seviyenizi öğrenebilirsiniz.
İki tür kolesterol vardır: kötü olan LDL kolesterol ve iyi olan HDL. Kötü türden çok fazla ya da yeterince iyi türden olmayan kolesterolün, kalbi ve beyni besleyen arterlerin iç duvarlarında yavaş yavaş birikmesi riskini artırır.
HDL, LDL ve VLDL lipoproteinlerdir. Bunlar yağ (lipit) ve proteinin bir kombinasyonudur. Lipitlerin proteinlere bağlanması gerekir, böylece kandan geçebilirler. Farklı tipte lipoproteinlerin farklı amaçları vardır:
HDL, yüksek yoğunluklu lipoprotein anlamına gelir. Bazen "iyi" kolesterol olarak adlandırılır, çünkü vücudunuzun diğer bölgelerindeki kolesterolü karaciğere taşır. Karaciğer daha sonra kolesterolü vücuttan atar.
LDL, düşük yoğunluklu lipoprotein'dir. Kötü kolesterol olarak da anılır. LDL kolesterol seviyesinin çok yüksek olması durumunda arterlerin duvarlarında birikmeye başlayabilir. Bu durum " ateroskleroz" olarak adlandırılır. Ortaya çıkan bu plaklara kolesterol plakları ya da aterosklerotik plaklar denmektedir. Bu birikintiler bazı durumlarda parçalanarak pıhtı atımına neden olur ve bu durum kalp başta olmak üzere çeşitli organlardaki kan akışı düzenini bozabilir.
Kan pıhtısının kalbe giden damarları tıkaması kalp krizi, beyne giden damarları tıkaması da felce yol açabilir. Yüksek kolesterolün bi diğer riski de safra dengesizliğine yol açarak safra taşına neden olmasıdır.
VLDL çok düşük yoğunluklu lipoprotein anlamına gelir. Bazı bilim insanları VLDL'ye "kötü" kolesterol adını verir, çünkü atardamarlarınızda plak birikmesine de katkıda bulunur. Ancak VLDL ve LDL farklıdır; VLDL esas olarak trigliserit, LDL ise esas olarak kolesterol taşır.
Kolesterol seviyelerinin yüksek olması kalp-damar hastalıkları riskini artırmada etkendir. Kişinin kolesterol düzeyi ne kadar yüksekse, kalp hastalığına yakalanma riski de o kadar yükselir.Yüksek kolesterolün en yaygın nedeni ise sağlıksız bir yaşam tarzıdır.
Diyette yağ alımını azaltmak kolesterol seviyelerini kontrol altına almada yardımcı olur. Özellikle, aşağıdakilerde dahil bazı gıdalardan uzak durmak veya sınırlamak fayda sağlayabilir:
Kolesterol: Bu, hayvansal gıdalar, et ve peynirde bulunur.
Doymuş yağ: Süt ürünleri, bazı et çeşitleri, çikolata, unlu mamüller gibi gıdalarda görülür.
Trans yağlar: Bazı kızarmış ve işlenmiş gıdalarda görülür.
Aşırı kilo veya obezite de yüksek LDL seviyelerine yol açabilir. Genetik faktörler yüksek kolesterole katkıda bulunabilir. Ayrıca kalıtsal bir durum olan ailesel hiperkolesterolemisi olan insanlarda yüksek kolesterol görülebilir.
Yüksek kolesterol seviyelerine yol açabilecek diğer durumlar şunlardır:
- Şeker hastalığı
- Karaciğer veya böbrek hastalığı
- Polikistik over sendromu
- Hamilelik ve kadınlık hormonlarını artıran diğer durumlar
- Tiroid bezinin az aktif olması
- Progestinler, anabolik steroidler ve kortikosteroidler gibi LDL kolesterolü artıran ve HDL kolesterolü azaltan ilaçlar.
