Her çalışanın arzusu iyi bir sosyal güvence ve sonunda kavuşacağı rahat bir emeklilik yaşamaktır. Ama çalışma hayatında işsiz kalma riski de her zaman var. Belli süre ve oranlarla ödenen işsizlik maaşı, insanların aynı standartta olmasa da hayatlarını devam ettirmelerine yardımcı oluyor. Her çalışanın işsizlik maaşı hakkı var. Çünkü sigorta primleri yatırılırken bu kapsamda ücretlerimizden kesinti yapılıyor. Bu kesintiler de brüt maaşımızdan yüzde 1 sigortalı, yüzde 2 işveren ve yüzde 1 devlet payıyla gerçekleşiyor.
HAKLI FESİH ÖNEMLİ
Fakat işsizlik maaşı almanın bazı şartları var. Birinci ve en önemli şart; kendi istek ve kusuru dışında işini kaybetmiş olmak. Yani Türkçesi işten çıkartılmak… Bunun istisnasını başlıkta belirttim, onu aşağıda anlatacağım. İşten çıkmadan önceki 120 gün prim ödeyip çalışmak da gerekiyor. Bununla birlikte son 3 yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olmak. Yani sigortalı olarak çalışmış olma şartı da var. Gelelim istifa meselesine… İşsizlik maaşı alacak olanların içine kendi isteği ile ayrılanları da katıyoruz. Çünkü çalışma hayatında 'haklı fesih' diye bir kavram var. Siz işyerinden haklı bir sebeple ayrılmışsanız, ihbar hariç kıdem tazminatı ve işsizlik maaşı alabiliyorsunuz.
HAKKINIZ BULUNUYOR
Haklı feshe, işverenin ahlak ve iyi niyet hallerine uymayan davranışları sebep gösterilebilir. İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olmak da işsizlik maaşını gerektirir. Yine işverenin işçinin hakkını ödememesi, maaşını eksik göstermesi gibi durumlarda da haklı fesih devreye girer ve istifa halinde işsizlik maaşı alınır.
ÜST LİMİT VAR
İşsizlik maaşı son 4 ayda (120 gün) alınan brüt ücretin ortalamasının yüzde 40'ıdır. Yani 1.000 lira brüt ücreti olan bir çalışanın alacağı işsizlik maaşı 400 liradır. Bundan küçük bir miktar damga vergisi kesintisi de var. Her maaşın yüzde 40'ını işsizlik maaşı olarak almak da mümkün değil. Yani brüt maaşı 5 bin lira olan birisi 2 bin lira işsizlik maaşı alamıyor. Burada sınır o yılki asgari ücretin yüzde 80'i olarak belirleniyor. Yani bu yıl için alınacak en yüksek işsizlik maaşı 856 lira 80 kuruş oluyor. İşsizlik maaşı sigortalının durumuna göre 6 ila 10 ay arasında ödeniyor. Bu da sizin yatırdığınız prim gününe göre belirleniyor. 600 gün prim ödeyen 6 ay, 900 gün ödeyen 8 ay, bin 80 gün ödeyen 10 ay maaş alıyor.
DİKKAT! 30 GÜN ÖNEMLİ
İspatlayabileceğiniz
zorunlu haller dışında işten ayrıldıktan sonra, 30 gün içinde çıkış belgelerinizle en yakın İŞKUR'a başvurmanız gerekiyor. Eğer bu süreyi geçirirseniz geçen zaman kadar alacağınız maaşın süresi de azalacaktır. Bunun için 30 günü geçirmemeye bakın.
SAKIN YAPMAYIN
İşsizlik maaşı alırken, çalışmak mümkün değil. Kayıtlı ya da kayıtsız çalışırsanız bunu gizlemeyin. Eğer bu tespit edilirse işsizlik maaşınız kesilir. O süre içinde aldığınız paralar da sizden faiziyle geri tahsil edilir. İşverenle anlaşıp çift maaş almaya kalkanları duyuyoruz. Bu, kanunen de suçtur.
İKİZ ÇOCUK TEK DOĞUMDUR
Sigortalı olduktan sonra bir doğum yaptım, ikiz çocuğum oldu. İki çocuk borçlanması yapıp bin 440 gün kazanabilir miyim? Züleyha Arslan
Çoğul gebeliklerde ikiz ya da üçüz fark etmiyor, tek doğum olduğu için borçlanma da bir çocuk için yapılabiliyor. Bu da 720 gündür. Yapacağınız borçlanma ile prim gün sayınızı 720 gün artırabilirsiniz.
HEM DUL HEM YETİM MAAŞI OLMAZ
Eşimi kaybettim. SSK'dan onun üzerinden maaş almaktayım. Şimdi SSK emeklisi olan babam da vefat etti. Babamdan da yetim maaşı alabilir miyim? Betül Sucu
Eşinizden dul maaşı aldığınız için babanızdan da yetim maaşı alamazsınız. Aynı kurumdan hem eşinden, hem de anne veya babasından ölüm aylığına hak kazananlar bu maaşlardan yüksek olanı tercih etmek durumunda.
SORULARINIZI BEKLİYORUZ
Her cumartesi bu köşede çalışma hayatı ile ilgili soru ve sorunlarınızı işliyoruz. Siz de yaşadıklarınızı ve sorularınızı bizesorun@ sabah.com.tr adresimize gönderebilirsiniz.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
25.06.1964 doğumluyum. 1 Mart 1987 SSK sigorta başlangıcım, 3 bin 498 gün primim var. 1993 ve 1997 doğumlu iki çocuğum var. Doğum borçlanması yaparsam ne zaman emekli olabilirim? Fusun Akyüz
43 yaş 20 yıl ve 5 bin 150 gün şartlarına tabisiniz. Yaş ve yıl şartını tamamlamışsınız. 1.652 güne ihtiyacınız var. İki çocuk için doğum borçlanması için 1.440 gün kazanırsınız. Yine de 212 güne ihtiyacınız olacak. Bunu da çalışarak ya da isteğe bağlı olarak hemen ödemeye başlarsanız 08.09.2014 tarihinde emekli olabilirsiniz
.
31.03.1965 doğumluyum. 10.11.1996 sigorta başlangıcım. Toplam 4343 sigortalı günüm var. Ne zaman emekli olabilirim? Şehrinaz Ergen
Verdiğiniz bilgilere göre 20 yıl, 53 yaş ve 5.900 prim günü şartlarına tabisiniz. Yıl şartı için 2 yıl 9 aya ihtiyacınız var. Priminiz ise 1.557 gün eksik. Yaş için ise 4 yıl gerekiyor. Prim günlerinizi eğer 10.11 1996'dan sonra doğum yaptıysanız iki çocuğa kadar borçlanma ile artırabilirsiniz. Onun dışında bu şartların yerine gelmesi gerekiyor.
17.06.1965 doğumluyum, 01.12.1988 sigorta girişim ve 7.800 ödenmiş primim var. Askerliğimin ne kadarını ödersem ne zaman emekli olurum? (Sait Suna)
SSK girişinize göre 25 yıl, 51 yaş ve 5.525 prim gün şartlarına tabisiniz. 7 aylık askerlik borçlanması yapmanız halinde 25 yıl, 50 yaş ve 5375 prim gün şartlarına tabi olabilirsiniz. Bu durumda 50 yaşınızın dolacağı 17.06.2015 tarihinde emekli olabilirsiniz.
Sorularınızı aşağıdaki adrese gönderebilirsiniz.
bizesorun@sabah.com.tr
