Yozgat'ta 12 kişinin hayatını kaybettiği kaza sonrası gözler bir kez daha şehirlerarası otobüslere çevirdi. Pandemide neredeyse durma noktasına gelen şehirlerarası yolcu taşımacılığı 2020'den sonra adeta zirve yaptı.
Milyonları taşıyan otobüslerinin karıştığı kazalarda yaşanan artış ise alarm düzeyine ulaştı. 2020'de 2 bin 404 ölümlü ve yaralamalı otobüs kazası meydana gelirken, bu sayı 2021'de 3 bin 7, 2022'de ise 6 bin 108'e yükseldi. Bu yılın ilk 6 ayında ise 3 bin 713 olarak gerçekleşti.
Bu rakamlarla, Avrupa standartlarındaki altyapı ve ülkenin dört bir yanını saran bölünmüş yollara rağmen, otobüs kazaları son 3 yıldaki yüzde 300 artış gösterdi. SABAH, kazaları, nedenlerini ve yaşanan sorunları, sektörün temsilcileri ve uzun yol kaptanlarına sordu.
Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu Genel Başkanı Fevzi Apaydın, "Bu tür kazaların en büyük nedeni yorgunluk ve uykusuzluktur. Çünkü yorgunluk ve uykusuzluk, tıpkı alkol ve uyuşturucu gibi sürücünün tepki zamanı, dikkat, algılama, muhakeme, koordinasyon ve benzeri zihinsel becerileri, yani güvenli sürüşü olumsuz yönde etkiler. Bu da kazalara neden olur. Uykusuzluğa bağlı kazalarda genellikle yüksek hız, gecikmiş tepki zamanıyla birleşiyor. Kazalarda aracın yoldan çıkması, hız limitinin yüksek olduğu yollarda meydana gelmesi, sürücünün kazayı önleyebilmek için herhangi bir girişimde bulunamamış olması, uykusuz ve yorgun araç kullanmaya bağlı kazaların genel özelliğidir. Uzun yol şoförlerinin sağlık kontrollerini de düzenli olarak yaptırmaları gerekiyor.
Şenol Kaya-Kaptan, "14 yıllık şoförüm. Patates-soğan taşımıyoruz, can taşıyoruz. Bunun bilincinde olmalıyız. Uzun yol şoförünün en büyük sermayesi uyku ve dinlenmedir. Bu sermayeyi iyi kullanırsa ne kaza nede can kayıpları olur."
Mehmet Başer-Kaptan, "20 yıldır otobüs şoförlüğü yapıyorum. Artan kazaların nedeni dikkatsizlik, yaş, dinlenmemek ve kurallara uymamak."
Hasan Yıldız-Kaptan: "33 yıllık otobüs şoförüyüm. Meslek cazibesini kaybetti. Arkadan gelen yok. Otobüsler acemi şoförlere kalıyor. Motor frenini kullanmayı bilmeyen, frene çok fazla basmaması nedeniyle balataları ve lastikleri yakan şoförler var."
Yaşar Erdoğan-Kaptan, "Yeteri kadar yeni nesil şoför yok. Emekli şoförler çalıştırılıyor. Yaşları ilerledikçe refleksleri yavaşlıyor ve uykularını alamıyorlar. Yeterli şoför olmadığı için kamyon şoförlerini uzun yol kaptanı olarak işe alan firmalar var."
Hakan İnce-Kaptan, "43 yıllık otobüs şoförüyüm. Biz ehliyet aldığımızda 5 yıl otobüs kullanamıyorduk, çükü yasaktı. Şimdi herkes ehliyetini aldığı anda otobüsün şoför koltuğuna geçebiliyor. 35 yaş altı kimseye otobüs emanet edilmemeli."
Umut Can Genç-Kaptan, "8 yıl muavinlik yaptım. Yolları tecrübe ettim. 3 yıllık eğitimden ve tecrübeden sonra direksiyon başına geçtim. Şoförün en başta uykuya ve dinlenmeye dikkat etmesi gerekir."
Sinan Ormanlıdağ-Kaptan, "7 yıldır uzun yol şoförlüğü yapıyorum. Uzun yolda tecrübe önemlidir. Bugüne kadar kaza yaşamadım. Zamanında uyuyup, direksiyonun başına dinç geçmek lazım. Uykusuzluk şoförün dikkatini dağıtır ve bu birçok insanın hayatına mal olabilir.
Latif Karlıoğlu-Muavin, "Bir şoför, 4.5 saat otobüs kullanabilir. Direksiyondan kalkınca da uyuyup dinlenmesi gerekir. Ama uyuması gerekirken, muavin koltuğunda saatlerce telefonla konuşan şoförler var."
Anna Güzel Yılmaz-Hostes, "16 yıllık hostesim. Kazalar bazen şoförlerin uyumasından, bazen de kamyon ve TIR'cılar yüzünden oluyor. Daha çok ta genç şoförler kaza yapıyor."
Şevket Gökçay-muavin, "Uzun yol otobüs şoförlüğü yapmak zor. O yüzden birçok şoför bu mesleğe önce muavinlik ile başlar. Bende 12 yıldır muavinlik yapıyorum. Tüm teknik ve sürüş kurallarını deneyimliyoruz. Bir yıl içinde uzun yol şoförü olacağım. Kuralları hem kendi canım hem de taşıdığımız insanlar için tam olarak uygulayacağım" dedi.
Süleyman Hamurcu-Otobüs firması sahibi, ""Ulaştırma Bakanlığı, otobüsleri çok ciddi denetliyor. Otobüsler terminalden çıkmadan şoför nereden nereye gidiyor, kaç saat araç kullanmış bunların hepsine bakılıyor. Trafik polisleri takografları denetliyor. Otomobil kullanan bir kişi isterse 24 saat araç kullanabilirken otobüs şoförü günde sadece 4,5x2 olmak üzere 9 saat araç kullanabiliyor. Maksimum hız 98 km/s de kilitli. İstesek de daha hızlı gidemeyiz. Seyahat boyunca bütün hız kaydediliyor. Şoförler haftanın 6 günü çalışıp, bir gün mecburi izin yapıyor. İstese de sefere çıkamıyor. Çünkü, terminalden çıkışına izin verilmez. Eskiden 65 olan yaş sınırı, yeterli şoför olmadığı için 67'ye yükseltildi. Aslında kazalarda artış yok. Eksiden trafikte 5 otobüs varsa şuan 15 otobüs var. Yani, artış, otobüs sayısıyla orantılı. Çekirdekten yetişen şoför sayımız her geçen gün azalıyor. 10 yıl sonra çok ciddi şoför sıkıntısı yaşayacağız."
Çağlayan Çetin-Otogar Müdürü, "Sektör kaptanlar için karlı olmaktan çıktı. TIR şoförlüğüne geçenler var. Bu nedenle daha fazla yola yapıyorlar. Sektörde çok fazla acemi kaptan var. Otobüs üreticileri en çok tasarrufu kaptanların yattığı yerden yapıyor. Kaptanların otobüste istirahat için yattıkları yer dar. Daracık bir yerde ne kadar dinlenebilir."
Sinop Üniversitesi Gerze MYO Otobüs Kaptanlığı Programı Öğretim Üyesi Dr. Hüseyin Söyler, "Şoför sayısı az olduğundan sefer sayısı da artıyor. Şoförler sürüş planlamalarını doğru yapmalılar."
5 YILDA BİR PSİKOTEKNİK İSTENİYOR
Şehirlerarası yolcu otobüsü şoförlerine 4925 sayılı karayolu taşıma yönetmeliği 34 üncü madde, e bendi gereği refleks, algı ve muhakeme gibi testlerinin yapıldığı psikoteknik raporu alması 1 Temmuz 2021'de zorunlu hale getirildi. 5 yılda bir sağlık raporunun yanı sıra psikoteknik testlerine tabi tutulan şoförlere 1 buçuk saat süre içerisinde dikkat, muhakeme, koordinasyon, hız mesafe tahmin, çarpışma tahmini, görsel algı bellek, kişilik ve trafiğe ilişkin görüş testi gibi 12 farklı test uygulanıyor. Bu testte riskli sürücüler tespit edilerek trafikten uzaklaştırılıyor.
