"1920'lerde, haftada 20-30 milyon Amerikalı sinemaya gidiyordu; 1930'larda bu sayı haftada 110 milyon seyirciye çıktı. 1896'dan 1950'li yıllara kadarki süreçte, ülke halkının bir numaralı eğlencesi olmasının ötesinde, Amerikan kültürünün lokomotifi oldu, sinema. Amerikalıların giyim kuşamlarını, davranışlarını, konuşma biçimlerini, hatta aşk ve evliliğe ilişkin tutumlarını şekillendirdi." Yazar ve akademisyen Alev Alatlı, Turkuvaz Kitap'tan çıkan Suç Ortağı Hollywood kitabında bu tespiti yaptıktan sonra bu şekillendirmenin sadece Amerikan toplumu için geçerli olmadığını, Hollywood'un dünya üzerinde de etkili olduğunu anlatıyor tane tane. Yetmiyor Hollywood'un ABD sisteminde nasıl bir işlevi olduğu yazıyor. Bir toplumu dizayn ettiğini daha da ötesi bu sisteme alternatif üretme noktasında Amerikan halkının etkisizleştirildiğini belirtiyor.
Yetmiyor ABD devletinin suçlarından bahsediyor ve filmler aracılığıyla yeni bir tarih anlatısı nasıl oluşturulduğunu söylüyor. Nereden bakarsanız ezber bozan bir kitap. Peki Hollywood hangi suçun ortağı? Kızılderili katliamının yok sayılmasının, ABD'deki ırkçılık hareketlerinin, erkek egemen yapının, vasatın tahakkümünün... Alatlı önce suçları sayıyor sonra suçun failini gösteriyor bize. Suç ortağı olarak Hollywood'un bu faili nasıl gizlediğini, akladığını ve masum hale getirdiğini örnekleriyle açıklıyor.
Biz de kendisiyle Hollywood gerçeğini konuştuk...
- Alev Hanım özel olarak Hollywood'u anlatan bir kitap yazma kararını nasıl aldınız?
- Amerikan tarihini biliyorum.
Ama tarihini bilmek yetmiyor, kurumlarına bakmak lazım. Bu kurumların en önemlilerinden birisi sinema. O zaman burada ne oluyor diye bakıyorsunuz. Bir diğer nokta Amerikan TV ve sinemasında, bir şey sezdim. Dünyanın gidişatına, sonuna ve insanlara dair kesin yargıları var.
- Ne gibi
- Mesela Amerikan polisinin çok iyi olduğu yargısı var. İşi abartıp Robocop falan yaptılar.
Ya da kovboy güzellemeleri yapıyorlar. Amerikan tarihini bilince bu güzelleme aklınıza yatmıyor.
Tarihlerinde Kızılderili katliamları var.
Namuslu bir dünya olsa 10 bin kere yüzlerine vurulur. Kölelik meselesi var. Filmlerde bakıyorsunuz tarihteki gibi değil. O zaman burada başka bir durum var diye bakmaya başladım.
Nasıl bir oyun kurulduğunu o zaman anladım.
- Nasıl bir oyun gördünüz?
- Biz sinemayı sanat olarak görüyoruz.
Ama onlar sinemaya endüstri diyorlar. Bunu söylemelerinin sebebi şu: Amerika'da sinema dördüncü kuvvet. Yürütme, yargı, yasama ve Hollywood şeklinde dizayn edilmiş sistem. Biz medya diyoruz dördüncü kuvvete onlar sinemayı da dahil ediyorlar.
- Oğlunuz Kaan'ın sinemaseverliği de tetiklemiş kitabı yazmanızı.
- Oğlumun sinema sevgisi benim bu işleri çözdüğüm zamana denk geldi.
Onunla filmler konusunda anlaşamıyorduk. Ben de oturdum kitabı yazdım. İlk versiyon yıllar önce çıkmıştı. Söylediğim birçok şey de doğru çıktı. Mesela kitapta Obama'ya iki mektubum vardı. "Hollywood'u yeniden yapılandırın" demiştim. Millet güldü, Obama'ya ayar verilir mi diye. Bana göre verilir.
Sonra Trump geldi. Onu da ekledim yeni versiyona... Aslında gençlere bir uyarı kitabı.
Hollywood'un nasıl bir şey olduğunu onlara göstermek istedim.
- Sistemde sinemanın işlevi nedir?
- Öncelikle ben sinemaya karşı değilim Hollywood'a karşıyım. Çünkü başta Amerikan toplumu sonra da dünyayı kandırıyor Hollywood. Amerika'da 16 milyon çocuk aç. Ben söylemiyorum bağımsız kurumlar söylüyor. Gelir dağılımı bağlamında dünyanın en kötü ikinci ülkesi...
Fakat bu gerçekleri ne Amerikan toplumu ne de biz biliyoruz. Çünkü filmlerde bambaşka bir ülke anlatılıyorlar. El birliği ile kendilerini kandırıyorlar. Kimse de ya bu bir kandırmaca demiyor.
YAHU ASIL İŞKENCECİ SENSİN
- Siz Hollywood'da iyi polis imajı var dediniz. Son yıllarda ırkçılık yeniden alevlendi ABD'de. Irkçı bir polis açık açık bir siyahı öldürdü. Buna rağmen bu imaj korunuyor mu?
- Amerikan polisi filmlerin aksine ırkçıdır. Ama bunu yeni anlıyorlar.
Ne oldu bir siyahı öldürdü polis, ortalık birbirine girdi. Ama hâlâ filmlerde polis iyidir. Mesela Amerikan ordusu paralı askerlerden oluşur. Vietnam'dan sonra protestolar olunca zorunlu askerliği kaldırdılar. O paralı orduya da zaten Amerikalı olmaya çalışan insanlar, para kazanmak için katılırlar. Dünyanın dört bir yanında yapmadıkları zulüm yok. Hatırlayın Irak'ta zavallıları çırılçıplak soyup fotoğraf çektirmişti ABD askeri. Ama bu paralı askerleri nasıl pazarlıyor Hollywood? Geldik Rambo'ya... Özel kuvvet, ülkesi için savaşıyor. Yine güçlü erkek. Her türlü işkenceye direnebiliyor. Yahu işkence yapan sensin Irak'ta...
- Amerikalı yönetmen Oliver Stone hem Hollywood hakkında hem de kendi toplumuyla ilgili sizin anlattıklarınıza yakın şeyler söylüyor, filmler çekiyor. Biz buradan onun ne söylediğini duyuyoruz peki Amerikan toplumu kendi yönetmenlerinin söylediklerini duymuyor mu?
- Duyuyor belki, ama az bir kesimi. Ama onlar için çok geç.
Bu oyun oynandı ve bitti. Oyunun kurucuları alternatif arayış içinde. Ama bizim kurtarma şansımız var. Çünkü bizim sırtımızı dayayacağımız kendi değer yargılarımız var. Şimdi sanat hayatı taklit eder. Sinemayı da biz sanat olarak görüyoruz. Eğlence sineması olarak sunuluyor ya bize. Bu nasıl oluyor anlamak mümkün değil. Ne eğlencesi? Hollywood ise Amerikan toplumunu ve tabii yaygınlığı nedeniyle dünyayı dizayn ediyor, gerçeğin aksine farklı bir tarih yazıyor. Bakın 1989'da baba Bush, Özal ile görüşmeye geldi. Gündeminin ilk maddesi Türkiye'de Hollywood filmlerinin yaygın bir şekilde gösterilmesiydi. Adamlar için bu kadar önemli. Sonra ne oldu bizim salonlarda, Hollywood filmleri istila etti.
AMERİKALILAR ESMER AMA FİLMLERDE SARIŞINLAR
- Hollywood sert erkek prototipini empoze ediyor.
Ya kadın yerin nedir?
- Amerikan kadını eninde sonunda güçlü adamın kadınıdır.
Ve illa sarışındır. Amerikalılar sarışın değil ki. Hatta gittikçe esmerleşiyorlar. Boya işi 1920'lerde başladı. Ama filmlere bakın Amerikalılar esmerleştikçe filmlerde sarışın hale geliyorlar.
Yani görünüş olarak bile kurgulanmış bir görüntüleri var. Eee bunu kim yapıyor Hollywood. Sahici değil Amerika, bütün kitapta bunu anlatmaya çalışıyorum.
- Peki Hollywood'da güçlü bir Me Too hareketi başladı. Bu bir şeyleri değiştirir mi?
- Çok bir şey değişmez. Hollywood dediğimiz bir endüstri.
Bu endüstrinin ekonomik kârı neredeyse oraya akar. Şu an Amerikanın bu hareketten dolayı ekonomik olarak bir şey kaybettiğini görmüyorum. Değişiyoruz sözleri falan olur.
İnsanlar bunlarla oyalanır ama gördüğüm şu: Arka taraftaki sert, erkek ve beyaz kafa olduğu gibi duruyor.
Hatta daha da azdılar...
PAÇOZLUK, DÜNYAYI KAPLADI
- 90'lardaki Hollywood istilasından biz nasıl etkilendik sizce?
- Etkilerini görüyoruz işte. Açın bakın Doya Doya Moda programını. Aman yarabbi bu ne diyorsunuz. Gençler tişört giyiyor. Üzerinde küfür yazıyor, İngilizce bilmiyor ki anlasın. Bütün dünya böyleymiş deyip geçemeyiz. Paçoz olmamak lazım. Hoş bu paçozluk denen şey dünyayı kapladı ya. Bence bu biraz da Hollywood yüzünden. Ama biz ne olduğumuzu bilelim, oturup kendi işimizi yapalım.
Adam gibi filmlerimizi çekelim. Öyle paçozlaşmayalım.
- Çekiyoruz diye düşünüyorum...
- Fena değil durumumuz. Onu kabul ediyorum. Ama şunu söylüyorum: Bizim dünyaya söyleyecek sözlerimiz var. Bunları daha yüksek sesle söylemeliyiz. Biz Türkler olarak becerikli insanlarız.13 milyonla başladık şimdi 86 milyonluk bir ülkeyiz. Petrolümüz yok, o yok, bu yok, kavgamız dövüşümüz eksik olmuyor ama müthiş bir gayretimiz var. Nereden nereye geldi Türkiye. Dünyada çok az toplumun medeniyet iddiası vardır. Komşularımıza ayıp etmek istemem ama Türklerin var böyle bir iddiası.
Komplekse kapılmadan, korkmadan kötünün gözlerinin içine bakıp ona sözümüzü söyleyip kendi işimize bakmalıyız.
Kötünün gözünün içine bakınca kötü olmazsınız merak etmeyin.
TRUMP'I DÜŞÜNÜN JOHN WAYNE'DEN BİR FARKI VAR MI?
- Siz kitapta kandırmacanın ötesinde ortada bir suç var ve Hollywood da bu suçun ortakı diyorsunuz. Nedir bu suçlar?
- İşte Kızılderi katliamı ortada. Kovboy filmleriyle bu katliamı nasıl ters-yüz ettiğini bir düşünün. Yazık Kızılderililere hem katliama uğradılar hem de yıllarca filmlerin kötü adamları oldular.
- John Wayne'e ayrı bir parantez açıyorsunuz. Kitaptan öğrendiğimiz kadarıyla bir generalin eşi "John Wayne Amerikanın cisimleşmiş hali" demiş.
Ne görüyorlar Amerikalılar John Wayne'de?
- Bize sunulanın aksine Amerikalılar maçodur ve o koca ülke şiddetin hakim olduğu bir yerdir. John Wayne'i gözünüzün önüne getirin. Güçlü ve maço adam. Sert, vurdu mu oturtur. Kadınların hakkından gelir.
Düşünün öyle bir imaj yaratıldı ki zaman içerisinde ABD başkanları John Wayne gibi davranmaya başladı. Trump'ı düşünün John Wayne'den bir farkı var mı? Hoş o Trump Hollywood'un gücünü anlayamadı ve gitti.
Şimdi uçuyor bu kadın diyecekler ama Trump, Hollywood'a ters düştüğü için seçimi kaybetti. Onlarca makale var bu konuda.
- Güçlü erkek imajıyla neyi amaçlıyorlar?
- Ya Hz. İsa'yı bile güçlü adam imajıyla yeniden yorumladılar. Biz Müslümanlar Hz.
İsa'yı mülayim bir peygamber olarak biliriz.
Lakin öylesi işlerine gelmiyor. Çok net olarak zaten söylüyorlar "Bize mülayim bir Hz. İsa yetmez, güçlü bir Hz. İsa gerekiyor" diyorlar.
Niye, çünkü sömürgeciliğe niyetlenmişler ve güçlü bir figüre ihtiyaçları var. Bir adım daha ileri götüreyim. Çizgi romanları sonra çizgi filmleri düşünün. Yok Superman, yok Captain America... Hepsi uzun boylu güçlü, kaslı adamlar. Ki onların güçlü olmalarının ötesinde süper güçleri de var. Güçlü hem de süper güçlü bir imaj yaratıyorlar. Sonra ne oluyor ABD'ye süper güç deniliyor.
HOLLYWOOD KOCA BİR TOPLUMU DİZAYN EDEN BİR MAKİNE
- Siz sinemanın Amerikan toplumunun lokomotifi olduğunu söylüyorsunuz.
Giyim kuşamlarından aşk ve evlilik ilişkilerine kadar her şeyi belirlediğini anlatıyorsunuz. Yani kandırmacanın ötesine geçilmiş durumda.
- Şimdi Amerika çok büyük bir yer. İçinde kaybolacağınız kadar büyük. Bir de orada eyalet sistemi var. Devletçiklerden oluşuyor ülke. Amerikalılar kendi ülkelerini yeterince tanımazlar. Yurt dışına pek çıkmazlar mesela.
TV ya da sinema gerçekleri söylemezse bir şey öğrenemiyorlar. Eee onlar da niye söylesin, çünkü sistemdeki işlevleri başka.
Onların görevi kandırmak. Onu yapıyor, Amerikalılar da sinema ne söylerse inanıyor.
Aşk nasıl yaşanır filmlerden öğreniyor, ne giyilecek filmlere bakıyor. Yani Hollywood koca bir toplumu dizayn eden bir makine gibi çalışıyor. Mesela hepimiz neden uzaylılardan korkuyoruz?
- Neden?
- Eee dünya dışı varlıklar korkutucudur Hollywood filmlerinde, Amerikalılara da dünyaya da bu korkuyu filmlerle saldılar. Temelinde Hollywood kendi kafasında kurduğu bir dünyayı ve medeniyeti hepimize dayatıyor.
Mesela İslamofobi nereden çıktı sanıyorsunuz!
Filmlerde her sakallı adamı terörist olarak gösterirsen ABD toplumu da dünya da her sakallıyı terörist sanar. Bunun için kimse bana Hollywood'da üretilen filmlerin sanatsal bir faaliyet olduğunu söylemesin.
