Yazmacılık geçmişte türünün en güzel örneklerini Tokat'ta vermiştir. Evliya Çelebi Tokat yazmaları için "Beyaz pembe bezi Diyar-ı Lahor da yapılmaz. Güya altın gibi mücelladır. Kalemkâr basma yüzü, münakkaş perdeleri gayet memduh olur" der ve övgüyle söz eder. Türk El Sanatları içinde çit, yemeni, çevre, çember deyimleri ile tanıdığımız yazma; yıllar boyunca kadınlarımızın baş örtüsü olmuştur. Türkülere ve manilere konu olan yazma, bir Almus türküsünde sarı rengi ile dikkat çekerken, bir maninin sözlerinde desen ve çiçekleri ile dile gelir.
Anadolu'nun yemyeşil, şirin bir ili olan Tokat'ta "Karakalem" ve "Elvan" olmak üzere iki tip yazma basılmaktadır. Desen ve kompozisyon olmak yönünden doğal bir görüntünün hakim olduğu Tokat yazmalarında doğadaki motifler özelliklerinden hiçbir şey kaybetmeden, stilize edilerek kalıp üzerine alınmıştır. Tokat'ın karakteristik motifleri, tüm özellikleri ile birlikte yazmalara yansıtılmış, doğadan alınan bitkisel motifler, meyve ve çiçek motifleri kalıp ustasınca başarılı bir kompozisyon içinde kumaş üzerine aktarılmıştır. Meyve çeşidi bol olan Tokat'ın, bu özelliği yazma desenlerine konu olmuş,elması, üzümü, kirazı ve çiçekleri motifler halinde yer alarak desenlere kaynaklık etmiştir.
Desenler, ağaç kalıplara kalıp ustasınca bir nakış gibi işlenerek aktarılır. Kalıp oymacılığı sabır ve el becerisi ister. Herkes yazmacı olur ama kalıp ustası olamaz. En güzel kalıplar ise ıhlamur ağacından oyulur.
Anadolu'da yazmacılığın merkezi konumunda olan Tokat'ta üretilen yazmalardaki renk uyumu gerçekten mükemmeldir. Tokat yazmalarında çoğunlukla kırmızının koyu tonları, bordo, patlıcan moru gibi koyu renkler hakimdir. Tokat yazmaları çok renklidir. Sağlam bir renk armonisi vardır. Tokat'ta bu gün çok değişik yazma deseni basılmaktadır. Tokat'a özgü desenlerin yanı sıra; değişik yörelere ait motiflerle de çalışılmaktadır. Tokat'a
özgü yazma desenleri şunlardır.
• Tokat içi dolgusu
• Tokat beşlisi
• Tokat üzümlüsü
• Tokat elmalısı
• Tokat yarım elmalısı
• Tokat kirazlısı
• Tokat içi boş (kayseri kenar)
• Purket (plaka)
• Kaşık sapı
• Kaynama yağmuru
• Asma yaprağı
• Ev işi yazma
• Trabzon kenar
40. yıl öncesine kadar beş büyük handa:
1)Horozlu Han
2)Hacı Musaoğlu Hanı
3)Askerler Hanı
4)Beypazarı Hanı
5)Gazioğlu Hanı
hanlarında yapılmaktaydı. Günümüzde yazmacılık yalnızca bir handa(Gağzioğlu Hanında) yapılmaktadır. İki asır kadar önce bir kervansaray olarak yapılan Gağzioğlu Hanı, ortasında kuyusu olan büyük dikdörtgen biçimli avlusu ve üst kattaki sıra sıra odaları ile eski zamanlarınkinden farklı değildir bu gün... Atölyelerde renk renk tülbentler değildir.