Halen 9 ulusal kanalda 45 dizi yayınlanıyor. ATV, 10 diziyle başı çekiyor. Kanal D 9, TRT 1 6, Star TV ve Fox TV ise 5'er diziyle izleyicilerini ekran karşısına bağlamaya çalışıyor...
45 dizi deyip geçmeyin; 1 milyar TL'lik ekonomi oluşturdukları hesaplanıyor. Ancak faturasız verilen hizmetlerle birlikte bu hacmin iki katına çıktığını da belirtelim.
Peki dizilerin oluşturduğu ekonomik değerden kimin payına ne düşüyor?
NE KADAR KAZANIYORLAR? - TIKLAYINIZ...
Para Dergisi bu haftaki sayısında renkli dünyayı mercek altına aldı. Dergisinin haberine göre öncelikle dizileri yaptıran kanallar kazanıyor. Çünkü yükselen reytinglerle birlikte reklam gelirleri artıyor. Ayrıca dizi tutarsa yapımcı da kazanıyor. Kazanan yapımcı, başta başrol oyuncuları olmak üzere ekibine birçok sektörde alışık olmadığımız ücretleri ödüyor. Bir dizide, kamera önü ve arkasında en az 60 kişilik ekip görev alıyor. Bazı dizilerde bu kadro 100 kişiye kadar çıkabiliyor.
Genelde dizi maliyetinin yüzde 20-30'unu başrol ve diğer oyuncuların aldığı ücretler oluşturuyor. Bu da demek oluyor ki, başrol oyuncuları bölüm başına 10 ila 30 bin YTL arasında ücret alıyor.
Dizilerde bazen bir, bazen de iki yönetmen görev alıyor. Türkiye'de sayıları 200'ü bulan yönetmenlerin de bölüm başına 5-20 bin TL arasında ücret aldıkları belirtiliyor. Senaristler için de aşağı yukarı aynı ücretler geçerli...
KENDİ DERTLERİNİ ÇÖZÜYOR
İşte bu ücretleri duyan veya bilen birçok genç, bu sektörün kamera arkası ya da önünde görev almak istiyor. Aslında yoğun talebe rağmen sektör nitelikli çalışan sıkıntısı çekiyor. Bu sıkıntıya da yine kendisi çare bulmaya çalışıyor. Örneğin yönetmen-yapımcı olarak yıllardır bu sektörde olan Sinan Çetin, önce Cihangir'de Plato Film Okulu'nu kurdu. Geçen yıl meslek yüksek okuluna dönüşen Plato'da halen 47 öğrenci eğitim görüyor. Plato Meslek Yüksekokulu'nda; fotoğrafçılık ve kameramanlık, radyo ve televizyon programcılığı, basın ve yayın teknolojileri, halkla ilişkiler ve tanıtım bölümleri bulunuyor.
Meslek örgütleri de sektörün ihtiyacını gidermek için kurslar düzenliyor.
Bunlardan biri de SenDer (Senaryo Yazarları Derneği)... 2003'te kurulan SerDer'in halen 229 üyesi var. SenDer'e üye olmayanlarla birlikte Türkiye'deki senarist sayısının 300'ü bulduğu tahmin ediliyor. SenDer, düzenlediği 'atölye' çalışmalarıyla 20 haftada senaryo yazımı öğretiyor. Katılımcılar haftada 4 saat ders görüyor. Halen 21 senarist adayı bu atölye çalışmalarına devam ediyor.
300 SENARİSTİ VAR
SenDer Genel Sekreteri Haluk Ünal, senarist olmak için çok talep olduğunu belirtiyor. Bu talebi de "Eskiden insanların çekmecesinde mutlaka birkaç şiir bulunurdu. Şimdi bunun yerini senaryolar aldı" sözleriyle anlatıyor.
Haluk Ünal'ın verdiği bilgiye göre, Türkiye'de A sınıfı bir dizide 2-3 kişilik bir senarist ekibi çalışıyor. Bu ekip, bölüm başına 10 ila 25 bin TL arasında ücret alıyor. Bu çok yüksek bir kazanç gibi görünmesine rağmen, senaristler tekrar bölümlerinden telif hakkı alamadıklarından yakınıyor. Ünal'ın bu konudaki görüşleri şöyle:
"Biz sadece emek karşılığı çalışan insanlar değiliz. Aslında fikri mülkiyet sahibiyiz. Ancak ikinci gösterimlerden telif alamıyoruz. Avrupa'da senaristler yılda bir senaryo yazıyor. İkinci gösterimlerden de yüzde 3 ila 10 arasında telif alıyorlar. Bunun geliriyle de 2-3 yıl yaşayabiliyorlar. Biz her hafta adeta bir sinema filmi yazıyoruz."
İŞKUR DA KURS AÇTI
Hikayeleri senaristler sürüklüyor ama onların hayata geçebilmesi için ışıkçı, sesçi, kameraman gibi birçok ara eleman görev alıyor. Bu alanlarda da nitelikli eleman eksikliği bulunuyor. Durum böyleyken, Türkiye'de milyonlarca genç işsiz var. Bunu gören Kocaeli İşkur İl Müdürlüğü, söz konusu alanlarda kurs düzenlemeye karar vermiş. Ardından da MinT Yapım'ın sahibi Birol Güven'in kurduğu MinT Görsel Sanatlar Akademisi'yle işbirliği yapmış. Halen artistik hizmetler, kurgucu, kameraman, sahne makyajcısı, tonmayster, reklam ve TV program yapımcılığı mesleki eğitim kursları düzenleniyor.
Projenin fikir babası olan İşkur Kocaeli İl Müdürü Öztekin Kaşukçi, son yıllarda Kocaeli'nde birçok dizi çekildiğini, halen de çekilmeye devam etiğini hatırlatıyor. Sanayi şehri Kocaeli'nde çekilen bu dizilerle gençlerin sektöre daha da ilgi duyduğunu gördüklerini söyleyen Kaşukçi, "Kursumuza yoğun ilgi oldu. Kasım 2009'da 175 kişilik bir kurs başlattık. Şu anda tamamlanma aşamasına geldi. Katılımcılarımız bir kısa film çekti. Yakında sertifika törenini yapacağız" diyor.
İşkur Ankara da benzer bir kurs başlatmış durumda. Kaşukçi, talep olması durumunda 2010 yılında da kursun devam edeceğini sözlerine ekliyor. İşkur'un kurslarına katılanlar günde 15 TL ödüyor.
CAST'A GİRMEK İÇİN DOĞRU YOL
Sektörün hareketlenmesiyle birlikte oyuncu ihtiyacı da ortaya çıktı. Özellikle yeni yüzler arayan yapımcılar, cast (oyuncu) ajanslarıyla çalışıyor. Cast ajansları figüran dahil her kademedeki oyuncu ihtiyacını karşılıyor. Rüştünü ispat etmiş oyuncularla genelde ajanslar sözleşme imzalıyor.
Türkiye'de güvenilir ve ciddi çalışan ajansların sayısının 20'yi bulduğu belirtiliyor. Ancak "çanta ajans" diye tabir edilenlerle birlikte bu sayının 200'ü geçtiği tahmin ediliyor.
Sadece gençler değil her meslekten insan bu ajanslara oyuncu ve model olmak için kaydoluyor. Avukattan ev hanımına, öğretmenden mühendise birçok meslekten insan biraz şöhret, biraz da para ümidiyle ajansların kataloglarına giriyor.
Ajans kataloglarına girmek için 50 ila 200 TL arası başvuru ücreti alınıyor. Bazı ajanslar ise başvuru ücreti almıyor. Alınan ücretin de fotoğraf ve deneme filmi çekimi için kullanıldığını söylüyorlar.
Cast ajanslarının çoğu artık katalog yapmıyor. Bunun yerine internet sayfalarında oyuncuların yer aldığı veri bankalarını yayınlıyorlar. Hatta ajansların çoğu Facebook'ta da kendini tanıtıyor. Bir ajansın veri bankasına giren oyuncu adayı, rol beklemeye başlıyor. Çekime çağrılan oyuncunun ücretini, bağlı bulunduğu ajans yapımcıdan alıyor. Yüzde 20-30 komisyonunu kesip kalanını oyuncuya veriyor. Örneğin, figürasyonlar (bir kafede oturan müşteri rolü) için cast ajansları yapım firmalarına 35 TL fatura kesiyor. Bunun 20 TL'sini oyuncuya veriyor. Bazen adaylar ücret almadan da setlere gidiyor. Bunun nedeniyse sektör temsilcileriyle setlerde tanışıp iyi bir rol kapma hayali...
Ünlü ve adı duyulan ajanslara, oyuncu olmak için günde telefon ve internet yoluyla ortalama 50 kişi başvuruyor. Türkiye'nin ilk cast ajansı, 10 yıl önce kurulan Tümay Özokur Casting. Birçok ajansta olduğu gibi patronlar kardeş. Tümay Özokur ve ablası Tules Evren'in kurduğu ajansa bağlı halen 700 oyuncu var. Tümay Özokur, daha çok tiyatro kökenli oyuncularla çalışıyor. Çalışmak istedikleriyle de mutlaka 5 yıllık sözleşme imzalıyor. Her gün ajansa 50 ila 100 arasında yeni başvuru yapıldığını söyleyen Özokur, bu kadar çok başvuruyu doğru bulmuyor.
Kahramanlar, Melekler Korusun ve Yaprak Dökümü dizilerinin cast direktörlüğünü yapan Özokur, bazı dizilere de ajans olarak yani talep edildiğinde oyuncu veriyor. Sektörde sözleşmesiz çalışmayı doğru bulmayan Özokur'un değerlendirmeleri şöyle:
"Ben şahsen sektörde daha etik ve doğru çalışılmasını istiyorum. Bazen oyuncunun, ajansın ya da yapımcının hatası nedeniyle sektörde işler içinden çıkılmaz hale gelebiliyor. Eğer herkes etik olursa şikayet edilen sorunlar da çözülür."
İkon Prodüksiyon Casting'in sahibi Erdem Tütüncü, 7 yıldır sektöre hizmet veriyor. Arka Sokaklar'ın da aralarında bulunduğu birçok diziye oyuncu sağlamış. Tütüncü, birçok insanın oyuncu olmak için kendilerine başvurduğunu söylüyor. İkon, halen 100'e yakın oyuncu ve oyuncu adayıyla çalışıyor. Yapımcı firmaların sokaktan geçen insanlarla çalışmadığını vurgulayan Tütüncü, "Setlerde figürasyona değer verilmiyor. Ancak bazen figürasyon tamamlanmadığı için çekimler gecikebiliyor. Bunun yapımcılara zararı ise binlerce TL oluyor. Bu yüzden biz önemli bir görev icra ediyoruz" diyor.
Yapım firmaları bazen cast ajanslarıyla kendileri arasında bir köprü olacak cast direktörleriyle de çalışıyor. Bunlardan en bilinenlerinden biri ise Harika Uygur Casting Director...
Dizilerde çalışanlar ne ücret alıyor?
Görevi Aldığı ücret (TL)
Yönetmen 5-20 bin TL
Senarist 5-15 bin TL
Müzisyen 2-8 bin TL
Yönetmen yardımcısı 500-5 bin TL
Başrol oyuncusu 10-30 bin TL
Orta kademe oyuncular 5-10 bin TL
Noname (ünlü olmayan) oyuncular* 1-5 bin TL
Bölüm oyuncusu 500-1.000 TL arası
Diyaloglu yardımcı oyuncu 50-150 TL
Figürasyon 20-25 TL
Not: Oyuncu ücretlerine yüzde 20-30 cast ajansı komisyonu dahil değildir.
Türkiye'nin önde gelen cast ajansları
Ajans adı Sahibi Telefon
Gaye Sökmen Ajansı Gaye-Sait Sökmen 0212 282 81 30 www.gayesokmen.com.tr
Tümay Özokur Casting Tümay Özokur 0216 478 14 48 www.tumayozokur.com.tr
Renda Güner Casting Renda Güner 0212 293 63 93-95 www.rendaguner.com
Harika Uygur Casting Director Harika Uygur 0212 525 81 68 www.harikauygur.com
İkon Prodüksiyon Casting Erdem Tütüncü 0216 414 66 69 www.ikoncastinajans.com
Ajans Tuba Taçan Tuba Taçan 0212 293 99 06 www.tubatacan.com
Familya Ajans Hasan Güngör 0212 570 74 05 www.ajansfamily.net
Sinema ve dizi sektörü kimlere kazandırıyor?
* Halen 45 dizinin, doğrudan ve dolaylı olarak en az 50 bin kişiye istihdam sağladığı belirtiliyor.
* Müzisyenler, film ve dizi müziklerini yaparak yüksek ücretler kazanıyor. Kıraç, Toygar Işıklı, Kemal Sahir Gürel, dizilerden en çok kazanan müzisyenler olarak biliniyor.
* Yıllardır devlette ve özel tiyatrolarda çok fazla para kazanamayan oyuncular, sektörün canlanmasıyla yeniden para kazanmaya başladı.
* Romancılar ve senaryo yazarları da en parlak günlerini yaşıyor.
* Firmalar dizilere sponsor olarak ürünlerini kısa sürede tüketiciye tanıtma olanağı buluyor.
* Televizyon ve sinema yapımları reklam sektörünün de itici gücü oluyor.
* Yapımcılar, emlakçılara ve araç kiralama şirketlerine yeni iş kapıları açıyor. Dizilere mekan sağlayan emlakçılar, yalıdan ofise birçok mekanı kiralıyor. İstanbul Boğazı'nda dizilere yayınlanan konakların günlük kirasının 500 TL'yi bulduğu belirtiliyor.
* Film ve dizelerin çekildiği bölgeler tanınıyor ve iç turizm hareketi hareketleniyor. Kapadokya, Mardin, İzmit (Maşukiye), Sinop son yıllarda dizi turizminden payını alan bölgeler.
* Filmlerin DVD'lerinin yapılması hem kayıtlı hem de kayıt dışı ekonomiyi besliyor.
* Restoranlar, kuaförler, mobilyacılar, giyim firmaları, ev tekstili üreticileri gibi birçok sektör dizilere sponsor olup kendilerini tanıtıyorlar...
